Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü
https://hdl.handle.net/20.500.12418/326
2024-03-29T15:08:28ZAHMET BAYTURSINULI’NIN TİL QURAL İSİMLİ GRAMERİNDEKİ ÇATI KONUSUNUN ÇAĞDAŞ KAZAK GRAMERLERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI
https://hdl.handle.net/20.500.12418/13410
AHMET BAYTURSINULI’NIN TİL QURAL İSİMLİ GRAMERİNDEKİ ÇATI KONUSUNUN ÇAĞDAŞ KAZAK GRAMERLERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI
Balci, Onur
Kazak edebiyatının en önemli simalarından biri olan Ahmet Baytursınulı
edebiyatçı kimliğinden ziyade âlim kimliğiyle tanınan bir şahsiyettir. Kazak
edebiyatını tanıtan ilk eseri yazmış, Arap alfabesini Kazak Türkçesi fonetiğine
uydurmuş, okullar için kitaplar yazmış ve Kazakçanın ilk grameri olan Til
Qural’ı kaleme almıştır. Baytursınulı’nın yazdığı Til Qural Kazak Türkçesi
dil bilgisi sahası için bir ilktir. O zamana kadar Nogay ve Rus gramer
kaidelerine göre yetişen Kazak gençlerinin, Kazakçanın kurallarını bilmesi
gerektiğini düşünen Baytursınulı bu eseri yazmıştır. Üç cilt olarak çıkan eser
bugüne kadar defalarca basılmış, çağdaş Kazak gramerlerine kaynaklık
etmiştir. Bugün çağdaş Kazak Türkçesi gramerlerinde Baytursınulı’nın bu
eserinde ürettiği terimler kullanılmaktadır. Baytursınulı, Til Qural’da
neredeyse bütün gramer konularına değinmiştir. Bu konulardan biri de çatı
meselesidir. Baytursınulı çatı terimini etis kelimesi karşılar ve geçişli, geçişsiz,
işteş, dönüşlü, oldurgan, ettirgen, edilgen, işteş-oldurgan, tekrarlanma ve
şiddetlenme olmak üzere toplam on çatıdan bahseder. Bu çatıları tanımlar ve
bu çatılara dair örnekler verir. Çağdaş Kazak Türkçesi gramerlerinde de çatı
meselesi ayrıntılı olarak işlenmiştir. Bu mesele işlenirken Til Qural’daki bazı
çatılar bu kategoriye dâhil edilmemiştir. Ancak Til Qural’da olmayan bazı
yeni terimler üzerinde durulmuş, konu daha ayrıntılı şekilde incelenmiştir.
Bu çalışmada Baytursınulı’nın Til Qural isimli gramerindeki çatı bahsi
çağdaş Kazak Türkçesi gramerleri ile karşılaştırılacak, benzer ve farklı yönler
gösterilmeye çalışılacaktır.
2022-01-01T00:00:00ZAhmet Baytursınulı 23 Ağıt (23 Joqtaw) İnceleme-Aktarma
https://hdl.handle.net/20.500.12418/13409
Ahmet Baytursınulı 23 Ağıt (23 Joqtaw) İnceleme-Aktarma
Balci, Onur
Eserde Ahmet Baytursınulı Tarafından derlenen 23 Ağıt İncelenmiş ve Türkiye Türkçesine aktarılmıştır.
2022-01-01T00:00:00ZKazak Türkçesinin Kısaltma Öbekleri
https://hdl.handle.net/20.500.12418/13408
Kazak Türkçesinin Kısaltma Öbekleri
Balci, Onur
Türkçe söz diziminde özel bir yeri olan kısaltma öbekleri Türkiye Türkçesi
çalışmalarında ayrı bir grup olarak ele alınırken Kazak Türkçesi gramerleri bu öbekleri
ayrı bir öbek başlığı altında incelemez. Kazak Türkçesi söz dizimi kitaplarının öbek
tasnifine göre hâl ekleri ile bağlanan isimli söz öbekleri (meŋgerile baylanısqan esimdi
söz tirkesteri) başlığı altında değerlendirilen bu öbeklerin kullanımı Türkiye
Türkçesindeki kullanımına benzerken kurulumu Türkiye Türkçesinden farklılıklar
gösterebilmektedir.
Bu çalıĢmada Kazak Türkçesinin kısaltma öbekleri ele alınmıĢtır. Türkiye
Türkçesi ve Kazak Türkçesi gramerlerindeki görüĢler verilmiş ardından Kazak Türkçesi
ile yazılan eserlerden alınan örnekler Türkiye Türkçesine aktarılarak kısaltma öbekleri
örneklendirilmiştir. Yapılan taramalarda Kazak Türkçesinde yedi adet kısaltma öbeği
tespit edilmiştir.
2022-01-01T00:00:00ZYunus Emre Sempozyumu
https://hdl.handle.net/20.500.12418/13224
Yunus Emre Sempozyumu
Yekbaş, Hakan; Çakır, Mustafa Sefa
Yüzyıllar boyunca adalet ve merhametin hâkim kılınması için yedi iklim üç kıtada,
özünde insan olan bir medeniyet tesis eden ecdadımız, kimi zaman kâl kimi zaman hâl
diliyle gönülleri mayalayan sayısız gönül eri yetiştirmiştir. Bu zatlar sayesinde beşerî
nizamın İlahî nizama muvafakat ettiği, günlük yaşamın sadece hukuk nizamına değil
aynı zamanda fikir ve ruh nizamına dayandığı bir medeniyet mefkûresi inşa
etmişlerdir.
Türk-İslam medeniyetinin temelini oluşturan bu anlayış; Ahmet Yesevî, Yûnus
Emre, Mevlânâ, Hacı Bayram-ı Veli, Eşrefoğlu Rûmî ve adını sayamayacağız birçok
şahsiyet tarafından gönülden gönüle nesilden nesle aktarılarak bugünlere kadar
gelmiştir. Bu gönül erler, tıpkı her mevsim meyve veren ağaçlar gibi İslam'ın zamanı
ve mekânı aşan mesajlarını gönüllere nakış nakış işlemiştir.
Medeniyetimizin teşekkülünde ve Anadolu'ya İslam'ın mührünün vurulmasında
büyük paya sahip bu mihver şahsiyetlerin necip milletimiz tarafından hakkıyla
anılması ve anlaşılmasının her şeyden önce ifa edilmesi gereken bir gönül borcu
olduğu aşikârdır. İçinde bulunduğumuz 2021 yılının Sayın Cumhurbaşkanımız Recep
Tayyip Erdoğan ve UNESCO tarafından “Yunus Emre ve Türkçe Yılı” olarak ilan
edilmesi, bu bakımdan çok anlamlı ve önemlidir.
Bizler de Sivas Cumhuriyet Üniversitesi olarak Sayın Rektörümüz Prof. Dr. Alim
Yıldız'ın teşvikleri ve himayeleri ile Bizim Yunus'u vefatının 700. yılında yenden
hatırlamak ve hatırlatmak istedik. Bilindiği gibi “hatır”; “kalp, gönül” anlamlarına gelir.
Bizler de istedik ki Yunus'u aklımıza ve gönlümüze bir daha hatırlatalım. Çünkü o
Türkçemizin mana âlemine açılan kapısı ve bir hakikat, aşk ve irfan şairidir. Merhum
Nurettin Topçu'nun dediği gibi “Yunus'u ancak Yunuslaşarak anlamak mümkündür.”
Bunun için de onu her daim hatırlamamız gerektiğine inanıyoruz ki Yunus da
sohbetlerde kendisinin hatırlanmasını, hayırla yad edilmesini sevenlerinden özellikle
istemektedir:
Şîrîn hulklar eylegil tatlu sözler söylegil
Sohbetlerde Yunus'ı hergiz unutmayalar
Yunus'u tekrar hatırlamak ve hatırlatmak amacıyla Üniversitemiz tarafından
düzenlenen sempozyumumuzda 15 farklı üniversiteden 20 kıymetli ilim insanı
katılmıştır. Bu vesileyle teşriflerinden dolayı hocalarımıza teşekkür ediyoruz.
Son olarak sempozyumumuzun bütün aşamalarında desteklerin esirgemeyen
kıymetli rektörümüz Prof. Dr. Alim Yıldız'a şükranlarımızı arz ederiz. Etkinliğimizin
mutfağında bizlerle birlikte çalışan Bölümümüz asistanlarına, Bilgi İşlem Daire
Başkanlığı, Baskı-Grafik ve Matbaa Biriminde görev yapan mesai arkadaşlarımıza
teşekkür ediyoruz. Bu vesileyle sempozyumumuzun Yunus'un sesini, nefesini tekrar
duymamıza vesile olması temennisiyle ilim ve düşünce dünyamıza katkı sunmasını
dileriz. Okuyanı, istifade eden bol olsun...
2022-01-01T00:00:00Z