| dc.description.abstract | GİRİŞ
Arbovirüs (eklem bacaklılarla taşınan virüs) tanımı, kanla beslenen belirli eklembacaklı türleri, özellikle böcekler (sinekler ve sivrisinekler) ve araknidler (keneler) tarafından insanlara ve/veya diğer omurgalılara bulaşan herhangi bir virüs için geçerlidir. Arbovirüs, viral genomun doğasına ve yapısına dayanan mevcut viral sınıflandırma sisteminin bir parçası değildir. Arbovirüs bir virüs ailesi değildir; terim yalnızca bir virüsün belirli eklembacaklı türleri tarafından bulaştığını gösterir. Birçok farklı viral ailenin üyeleri arbovirüsler olabilir (Yuill & Seymour, 2001). Örneğin: · Bunyaviridae (bunyavirüsleri, flebovirüsleri, nairovirüsleri ve hantavirüsleri içerir) · Flaviviridae (sadece flavivirüslerden oluşur) · Orthomyxoviridae (thogotovirüsleri içerir) · Reoviridae (koltivirüsleri ve orbivirüsleri içerir) · Togaviridae (alfavirüsleri içerir) Hemorajik ateşle ilişkili virüslerin çoğu Arenaviridae ve Filoviridae ailelerinde sınıflandırılır. Bununla birlikte, bazı flavivirüsler (sarı humma, dang virüsleri) ve bazı Bunyaviridae (Rift Vadisi ateşi virüsü, Kırım-Kongo kanamalı ateş virüsü, trombositopeni virüslü şiddetli ateş, hantavirüsler) gibi bazı arbovirüsler hemorajik semptomlarla ilişkili olabilir. Arbovirüs türlerinin sayısı 250’den fazladır ve dünya çapında dağılmıştır; en az 80 insan hastalığına neden olur. Çoğu arbovirüs sivrisinekler tarafından bulaşır, ancak bazıları keneler tarafından bulaşır ve bir tanesi (Oropouche virüsü) tatarcık sineği ile bulaşır. Kuşlar genellikle sivrisinekler yoluyla atlara, diğer evcil hayvanlara ve insanlara bulaşan arbovirüsler için rezervuarlardır. Arbovirüsler için diğer rezervuarlar arasında eklembacaklılar ve omurgalılar (genellikle kemirgenler, maymunlar ve insanlar) bulunur. Bu virüsler insanlara insan dışı rezervuarlardan yayılabilir, ancak insandan insana bulaşma, ilgili virüse bağlı olarak kan nakli, organ nakli, cinsel temas ve doğum sırasında anneden çocuğa da bulaş olabilir. Çoğu arbovirüsün gündelik, günlük temas yoluyla insandan insana bulaşması belgelenmemiştir. Arboviral hastalıkların çoğu, belki de tipik viremi eklembacaklı vektörünü enfekte etmek için yetersiz olduğundan, insanlar tarafından bulaşmaz; istisnalar, sivrisinekler yoluyla kişiden kişiye bulaşabilen dang humması, sarı humma, Zika virüsü enfeksiyonu ve chikungunya hastalığıdır. Ayrıca, Zika virüsü cinsel aktivite sırasında enfekte semptomatik veya asemptomatik erkeklerden seks partnerlerine (erkek veya kadın) veya enfekte kadınlardan seks partnerlerine bulaşabilir. Bazı enfeksiyonlar (örneğin, Batı Nil virüsü enfeksiyonu, Colorado kene ateşi, dang, Zika virüsü) kan nakli veya organ bağışı yoluyla yayılmıştır. Arenaviridae, lenfositik koriomeningitis virüsü, Lassa ateşi virüsü, Mopeia virüsü, Tacaribe virüsü, Junin virüsü, Lujo virüsü ve Machupo virüsünü içerir; hepsi kemirgenler tarafından bulaşır ve bu nedenle arbovirüs değildir. Lassa ateşi virüsü insandan insana bulaşabilir. Filoviridae 2 cinsten oluşur: Ebolavirus (5 türden oluşur) ve Marburgvirus (2 türden oluşur). Bu virüslerin spesifik vektörleri doğrulanmamıştır, ancak meyve yarasaları başlıca adaylardır; bu nedenle Filoviridae arbovirüs değildir. Ebola virüsü ve Marburg virüsünün insandan insana bulaşması kolaylıkla gerçekleşir (Yuill, 1986).a | tr |
