| dc.description.abstract | Giriş
Deubikuitinazlar (DUBs), ubikuitini substrat proteinlerine
veya diğer ubikuitin moleküllerine bağlayan, bağları tanıyan ve
hidrolize eden enzimlerdir. Deubikuitinazlar (DUBs), ubikuitin
proteozom sisteminin (UPS) temel bileşenleridir. DUBs’un temel
rolü, ubikuitinin substratlardan spesifik olarak uzaklaştırılmasıdır.
DUBs çok sayıda düzenleyici proteinin
aktivasyonuna/deaktivasyonuna, geri dönüşümüne ve
lokalizasyonuna katkıda bulunur ve dolayısıyla çeşitli hücresel
süreçlerde önemli roller oynar. Ubikuitin-protein konjugatları
oldukça dinamik yapılardır. Bir dizi enzim, ubikuitinin substratlara
konjugasyonunu yönlendirirken, aynı zamanda işlemi tersine
--97--
döndürebilen çok sayıda DUBs da vardır. Anlaşıldığı üzere DUBs
ubikuitin sisteminin önemli düzenleyicileridir. Bu enzimler, aktif
olmayan ubikuitin öncüllerinin işlenmesinden, ubikuitin-protein
konjugatlarının düzeltilmesinden, ubikuitinin hücresel eklentilerden
çıkarılmasından ve proteozomun ubikuitin zincirlerinden uzak
tutulmasından sorumludur (Alexander Y Amerik & Hochstrasser,
2004). Ubikuitin-proteozom yolu ökaryotik hücrelerde protein
yıkımını sağlayan yollardan biridir. Ubikuitin bir polipeptit olup 76
amino asit içerir. Ubikuitin bir proteinin lizin yan zincirlerinin amino
grubuna bağlanarak o proteini yıkım için işaretler. Daha sonra bu
ubikuitine başka ubikuitinler eklenir. İşaretlenmiş protein bir proteaz
kompleksi olan proteazlarca ATP enerjisi kullanılarak yıkılır.
Ubikuitinler tekrar kullanılmak üzere serbest kalır. Proteinin
ubikuitinasyonu, proteinlerin en güçlü post translasyonal
modifikasyonlarından biridir, çünkü çok sayıda hücresel süreci
düzenler. Basit mono-ubikuitinasyon olayları, çoklu ubikuitinasyonlarla bir arada bulunur. DUBs, hücreler içindeki
kontrollü hücre altı lokalizasyonundan gelişimsel ve dokuya özgü
ekspresyona kadar çeşitli mekanizmalar yoluyla düzenlenir (Bello et
al., 2022). Değişen DUBs aktivitesi, kanser dahil çok sayıda
patolojiyle ilişkilidir. Bu nedenle DUBs hedefe yönelik ilaç
geliştirme için yeni adayları temsil eder. DUBs enzimlerinin hücrede
fonksiyonlarını uyguladığı mekanizma karmaşık olabilir; bazı
durumlarda bu sadece deubikuitinasyon değil, aynı zamanda
ubikuitinasyon moleküllerini geri dönüştürerek, ubikuitinasyon
sürecinin yeniden aktivitesiyle ve inhibitörlerinin ayrıştırılmasıyla
ubikuitinasyon da destekleyebilir. Bu bölümde, bazı DUB
enzimlerinde bulunan moleküler mekanizmaları gelişmelere
odaklanacağız. Ayrıca DUBs yapısı, işlevi ve hastalıklarla ilişkisi
yapılan çalışmalardan yararlanılarak incelenecektir. | tr |
