Yazar "Bulut, Erkan" seçeneğine göre listele
Listeleniyor 1 - 7 / 7
Sayfa Başına Sonuç
Sıralama seçenekleri
Öğe Comparison of Mu'tazila and Philosophers' Views on Allah's Attributes(Hüdaverdi BİRCAN, 2022) Bulut, ErkanThe issue of the attributes of Allah, besides being the scene of intense debates and disagreements between two important schools of Islamic thought, theologians and Islamic philosophers, also formed the reason for the emergence of various sects in Islamic theology. Islamic philosophers have different opinions with Ahl as-sunnat theologians about the attributes of Allah. However, they show significant similarities with Mu'tazilite theologians. While the Islamic philosophers tried to present many of the issues they transferred from Greek philosophy in an Islamic way, they were quite comfortable compared to the Mu'tazilite theologians. While the Mu'tazila and Islamic philosophers are in agreement on some issues on the issue of adjectives, they think differently on some issues. As a result of their knowledge of the texts related to metaphysics belonging to Greek philosophy, Islamic philosophers tried to put forward a consistent vision of God that would not contradict the Qur'an but would not contradict their own systems. Mu'tazila scholars had knowledge of metaphysics in philosophical knowledge before Fârâbî and İbn Sînâ, who were not even alive yet. Ebü'l-Huzeyl al-Allaf and the Mu'tazilite scholars of the same generation learned philosophical knowledge and tried to benefit from it as a method, as they saw a method unity in the approaches of philosophers to the subject of adjectives. Their taking the principle of tanzih as a basis in the issue of adjectives caused them to accept the tanzihi adjectives of the zât-ı bari, but to reject the substantive adjectives. Subuti or substantive adjectives were rejected by philosophers because they were regarded as essential adjectives, and they were not accepted by Mu'tazilite scholars for the same reasons. Both schools are in agreement on this issue. While philosophers melted all of God's essential attributes into the attribute of knowledge with a pure approach, Mu'tazila scholars, with a similar approach, reduced all of God's attributes to knowledge and power. In this article, the subject is discussed in the axis of the ideas of Fârâbî (d. 339/950) and Avicenna (d. 428/1037), who have an important role in the systematization of Peripatetic philosophy. It has been tried to compare the views of both groups by considering the thoughts of Islamic philosophers and Mu'tazila scholars, especially Ebü'l-Hüzayl al-Allaf and Ebu Hâşim el-Cübbai, on the attributes of Allah. In this context, it has been tried to find an answer to the question of whether Mu'tazila's ideas on adjectives are original or not, taking into account the historical development of Mu'tazila and Islamic philosophy.Öğe Emevî Politik Teolojisi ve Cehm b. Safvân(Hüdaverdi BİRCAN, 2024) Bulut, ErkanBu araştırma, teopolitik cebrî zihniyeti devlete hâkim kılan Emevîlerle Cebriyye’nin öncüsü kabul edilen Cehm b. Safvân’ın (ö. 128/745-46) dini ve siyasi ilişkilerine odaklanmaktadır. Buna bağlı olarak her iki zihniyetin kader anlayışlarındaki benzerliklerinin ve ihtilaflarının açığa çıkarılması amaçlanmaktadır. Fikir ve ideolojilerin, ortaya çıktıkları sosyal ortamlarından bağımsız olamayacaklarından hareketle Emevî teopolitik cebr ideolojisinin ve Cehm’in teolojik felsefesinin mahiyeti ve her iki paradigmanın kesiştiği ve ayrıştığı noktalar üzerinde durulmaktadır. Emevîler döneminde yaşayan Cehm b. Safvân, cebr düşüncesini ilk defa sistematik bir şekilde ele alan ve dillendiren İslâm düşünürün Cehm b. Safvân olduğu kabul edilse de bunu bir devlet politikası haline getirilerek ideolojik bir yapıya kavuşturulması Muâviye b. Ebû Süfyân (ö. 60/680) zamanında (661-680) olmuştur. Fatalist/cebrî düşünceyi ilke edinmiş olan her iki zihniyetin neden uzlaşamadıkları ve çatışmayı tercih ettikleri, çatışmanın temelinde siyasi gerekçelerin mi yoksa itikadî farklılıkların mı rol oynadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Cebrî anlayışı kendisine ilke edindiği iddia edilen bir karakterin bir taraftan insan özgürlüğünün sembolü sayılan halku’l-Kur’ân görüşünün teorisyeni kabul edilmesi, diğer taraftan da Emevî ideolojisiyle mücadele etmesi bir paradoks olarak görünmektedir. Cehm, fiillerin asıl sahibinin Allah Teâlâ olduğunu insana mecazen nispet edilmesi gerektiğini, tabiattaki canlı cansız tüm varlıkların aynı kanuna tabi olduğunu düşünmüştür. İnsanın kendi fiillerinin yaratıcısı değil, sebebi olduğunu iddia etmiştir ki Eş’arî’nin savunduğu kesb teorisi de bundan farklı değildir. Cehm’in savunduğu ontolojik cebr teorisinin Emevîlerin ilâhî cebr ideolojisiyle farklı olduğu anlaşılmaktadır. Araştırmada Cehm’in halku’l-Kur’ân ve cebr konusu dışındaki diğer kelâmî görüşlerine yer verilmemiştir. Araştırmada literâtür tarama, sistematik tahlil ve değerlendirme yöntemi kullanılmıştır. Sonuç olarak monarşizmi benimsemiş olan Emevîlerin topluma dayattıkları politik cebr ideolojisi ile Cehm b. Safvân’ın savunduğu dinî cebr felsefesinin tamamen farklı olduğu ve dönemin insan özgürlüğü taraftarlarının ortak sloganı haline gelen halku’l-Kur’ân meselesinin bu çatışmada kilit rol oynadığı ortaya çıkmıştır.Öğe Harputlu Abdülhamit Hamdi Efendi'nin (1830-1902) İnsan Fiilleri Meselesine İlişkin Fikirleri ve Değerlendirilmesi(2022) Bulut, ErkanBu makale Harputlu Abdülhamid Hamdi Efendi’nin insan fiilleri konusundaki görüşlerini tespit etmek ve değerlendirmek amacıyla yazılmıştır. İslam düşünce tarihinde Müslüman âlimlerin zihinlerini en fazla meşgul eden konulardan birisi kuşkusuz bir problematik olarak “insanın fiillerindeki özgürlüğü”dür. Allah’ın mutlak iradesi karşısında insan iradesinin mahiyeti, fiillerindeki rolü ve buna bağlı olarak ortaya çıkan problemler İslâm düşüncesi tarihinde mezhepler arasında polemik konusu olmuştur. Halk-u ef’âli’l-ibâd bağlamında ele alınan bu tartışmaların ortaya çıkmasında dış etkilerin yanı sıra devrin idaresinin yapmış olduğu uygulamaların da etkisi olduğu kuşkusuzdur. Bu hadiseler ifrat ve tefrit olarak nitelendirebileceğimiz Kaderiyye ve Cebriyye fırkalarının ortaya çıkmasının zeminini hazırlamıştır. Kaderiyye fırkası insanın fiillerinden sorumlu tutulabilmesi için özgür olması gerektiğini, dolayısıyla kendi fiillerini kendisinin yarattığını savunmuş; buna karşın Cebriyye, Allah’ın mutlak iradesi karşısında insanın irade ve kudretini mecâzî olarak kabul etmiş, gerçek anlamda insana hiçbir fiilin nisbet edilemeyeceğini söyleyerek onu tamamen iradesiz bir varlık olarak tasavvur etmiştir. Ehl-i sünnetin temsilcileri sayılan Eş’arîyye ve Mâtürîdiyye ekolleri ise her ne kadar detaylarda farklı görüşlere sahip olsalar da yaratmanın Allah’a ait; kesbin ise kullara ait olduğu düşüncesini geliştirerek orta yolu bulmaya çalışmışlardır. Bu önemli konu kelâm ilminin temel meselelerinden birisi olup üzerinde birçok eser kaleme alınmıştır. Bu mesele ile ilgilenenlerden birisi de Osmanlı’nın son dönem âlimlerinden birisi olan Harput’lu Abdülhamid Hamdi Efendi’dir. Abdulhamid Hamdi el-Harpûtî, insan fiilleri meselesini es-Sim?u’l-?abkarî fî şer?-i ?ikdi’l-cevherî fi’l-far? beyne kesbî’l-Mâtürîdî ve’l-Eş?ari (Mâtürîdî ve Eş‘arî’nin kesb teorisi arasındaki fark konusunda yazılmış olan ?ikdi’l-cevherî’yi şerh etme maksadıyla dizilmiş şahane inciler) adlı eserinde tartışmıştır. Söz konusu eser Nakşibendiyye tarikatı sûfîlerinden Hâlid el-Bağdâdî’nin (ö. 1242/1827) Risâletü’l-?i?di’l-cevherî adlı eserinin şerhidir. Bu makalede söz konusu eser içerisinde sadece Abdülhamid Efendi’nin görüşleri seçilmiş, eserdeki metnin sahibi Hâlid el-Bağdâdî’nin fikirlerine ise temas edilmemiştir. Eser insan fiilleriyle bağlantılı olan birçok kelâmî meseleyi de içermektedir. Ancak bu meselelerden sadece insan fiilleriyle direkt bağlantılı olan görüşler ele alınmıştır. Abdülhamid Efendi şerhinde ana metne bağlı kalarak konuları incelemeye çalışmış; bununla birlikte metnin sahibine katılmadığı yerlerde bunu dile getirmekten ve yeri geldikçe eleştirmekten de geri durmamıştır. İslâm filozoflarına yönelik özellikle Gazzâlî (ö. 505/1111) tarafından yapılan ithamların haksız olduğunu, zîrâ onların bütün fiillerin yaratıcısının Allah Teâlâ olduğuna dair inançlarını koruduklarını belirterek tevhîdî bir düşünceye sahip olduklarını ifade etmiştir. Şu kadar var ki onların meseleyi determinist bir anlayışla ele aldıklarını bunun gerekçesinin de akıllar nazariyesine olan bağlılıkları olduğunu dile getiren Abdülhamid Efendi, böylece Gazzâlî’nin onlar hakkındaki eleştirilerine de katılmadığını belirtmiştir. Mâtürîdî mezhebi mensubu olan Abdülhamid Efendi’nin zaman zaman Eş’arî görüşleri eleştirmesi ve Mâtürîdî görüşleri öne çıkarması, onun mezhebini temsilin etkisinde kaldığını gösteren kanıtlardır. Eserinde Eş’arîlerin kesb teorisini derli toplu bir şekilde net olarak ortaya koyamadığı gibi Eş‘arîlik ile Mâtüridîliğin konuyla ilgili görüşlerini mukayese ederken verdiği bilgilerde birbiriyle çelişen hususlara rastlamak mümkündür. Öte yandan Abdülhamid Efendi’nin konuyla ilgili oluşmuş literatürün etkisinden kurtulamadığı, tekrara düştüğü ve yeni bir şeyler söylemekte oldukça çekinceli davrandığı söylenebilir. Sonuç itibariyle insan fiilleri meselesinde Cebriyye’nin ifrat, Mu‘tezile’nin ise tefrit tarafını temsil ettiğini söyleyen Abdülhamîd Efendi, Eş’arî ve Mâtürîdî anlayışı orta çizgiyi temsil eden mezhepler olarak değerlendirmiştir. Eş’arî ve Mâtürîdî ekollerin insan fiilleri konusunda cebr ve tefvîz arasında orta yol tutmalarını doğru bir tavır olarak görmüştür. Zaman zaman Eş‘arîliğin görüşlerini eleştirmiş olsa da bu meselede Eş‘arî ve Mâtürîdî mezheplerini selef çizgisinin bir devamı olarak nitelendirmiştir.Öğe Hz.Peygamber’in itikadi sapmaları düzeltmesi(Cumhuriyet Üniversitesi, 2010) Bulut, Erkan; Toprak, SüleymanPeygamberlerin en önemli görevi insanların akidelerinidüzeltmektir. Hz. Peygamber (s.a.v.) ilahi mesajı insanlara tebliğ etmeyebaşladığında içinde yaşadığı toplum her türlü kurum ve kuruluşlarıyladejenerasyona uğramış ve Hz. İbrahim (a.s.)'den miras kalan sahih tevhidakidesinden sapmıştı. Cahiliyye toplumunun tevhid akidesinden sapmalarınıntemelinde uluhiyyet konusundaki çarpık düşünce sistemi yatıyordu. Bu nedenleHz. Peygamber (s.a.v.) insanların itikadını düzeltirken uluhiyyet üzerinde çokdurmuştur. Bunun yanı sıra İslam'ın diğer önemli itikadi prensipleri olannübüvvet ve ahiret konusundaki yanlışları da tashih etmiştir. Hz. Peygamber(s.a.v.) bunları yaparken insanların doğru düşünmelerini sağlayacak ifrat vetefrit yollarını tıkayan birtakım ölçü ve kriterler ortaya koymuştur.Hz. Peygamber (s.a.v.) cahiliyyeye ait ne varsa hepsine müdahaleetmiş, İslam itikadına uygun olanlara dokunmamış, şirk olan veya şirkegötürücü özellikte olanları ya tevhide uygun şekilde düzeltmiş ya da tamamenortadan kaldırmıştır. Böylece Hz. Peygamber (s.a.v.) zaman zaman insanlartarafından gasp edilen uluhiyyet, rububiyyet ve ubudiyet hakkının sadeceAllah'a ait olduğunu belirterek insanlığı sağlam inanç mefkuresi etrafındatoplamayı başarmıştır.Bu çalışmada Hz. Peygamber (s.a.v.)'in tevhid akidesini yayışı,kendi döneminde ortaya çıkan itikadi sapmaları düzeltmesi ve toplumdaki batılgelenek ve töreleri iptal edip ortadan kaldırması konuları ele alınmıştır.Araştırma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde uluhiyyetile ilgili sapmalar, ikinci bölümde nübüvvet ile ilgili sapmalar, üçüncü ve sonbölümde ise ahiret ile ilgili sapmalar ve Hz. Peygamber (s.a.v.)'in bunlarıdüzeltmesi konuları incelenmiştir.Anahtar Kelimeler : Tevhid, Küfür, Şirk, İtikat, Mesaj, Düzeltme,Sapma, PeygamberÖğe Ijma in Ahl al-Sunnah Kalam(CUMHURIYET UNIV, FAC THEOLOGY, 2018) Bulut, ErkanIjma is ranked as the third shariah evidence after the Qur'an and Sunnah in the science of Usul. Shafi was the first one who made Usul which had been known and used by the Islamic scholars, into a written document and who ascertained that Ijma was the third of the shariah evidences. Kalam is one of the sciences in which Ijma evidence is used. The scholars of Kalam used this evidence as far as the science of Usul made it possible. They always used it without changing any basics of religious beliefs and acceptances. That the aqidah of Ahl al-Sunnah has been supported with Ijma which is regarded as one of naqly evidences, played an important role in eliminating suspicions which were tried to be aroused in momins' mind. In this article, the function and importance of Ijma evidence, which is one of the primary sources of the science of Usul, in the science of Kalam and Aqidah of Ahl al-Sunnah has been studied. Summary: What the Qur'an demands from us is to emphasize the spirit of unity among ummah and to keep out the factors that could trigger separation and division. Indeed, Allah emphasizes in the following verses in the Qur'an on the protection of the unitary structure of the ummah: "And hold firmly to the rope of Allah all together and do not become divided" (Al a-Imran 3/103) and "And do not be like the ones who became divided and differed after the clear proofs had come to them" (Al al-Imran 3/105). Allah has commanded the Ulul 'Azm Prophets to hold the religion upright and to avoid division. (al-Shura 42/13). The command of holding the religion upright and not to be divided in this religion means to certify what needs to be confirmed in the religion of Allah and to obey those that must be obeyed. This is also the proclamation of the principle of religion that all the prophets have consensus over. Ahl al-Sunnah understanding of Islam is identical to the understanding of the Prophet and his companions. For this reason, Ahl al-Sunna is the school that represents the main backbone of Islam. In Ahl al-Sunna, in many subjects, be it usuli / primary or furu'i / secondary, there has been ijma. These ijmas are Sahaba ijmas and deductive ijmas that come from mutakallimun (theologians) ijtihads. Therefore, ijma and ijtihad are closely connected to each other. Ijma is supported by ijtihad and ijtihad is also the source of ijma. Thus, the issue is no longer just a pure ijtihad; it turns out to be a degree that gives a solid knowledge after it has risen to some degree just after the nass/texts. Ahl al-Sunnah theologians are talking about two kinds of ijma. The first is "ijma tasdiqi" (approval consensus) which is the consensus based on Sahaba Ijma. These are the ijmas that occur on the principles called darurat al-diniyya (necessities of the religion), and accepted as solid proofs in religion. Issues such as the principles of faith, obligation of prayer and the fasting are the subjects that are determined by the solid/definite ijma. Such ijmas are valid approvals on existing provisions. These ijmas based on solid nass (verses and hadiths). Such ijmas do not give any new information. The existing information is strengthened by the alliance of Muslims. In these areas, ijtihad cannot be done and Muslims do not need ijtihad on these issues. There is an consensus of Ahl al-Sunnah scholars about the unfaithfulness of the one who denies one or more of the principles which are accepted as the main obligatory principles in Islam. The other is the "deductive ijma which the ijtihads have roles over. This kind of ijmas, are formed as a result of mujtahids' consensus over the same opinion on the issue of theological secondary issues. The issues related to the secondary theological issues which were open to the ijtihads and the different results obtained on matters are not accepted as the cause of takfir. However, depending on the subject he/she can be a sinner. Istidlali/deductive ijmas are not considered as an independent proofs in 'Ilm al-Kalam, rather a supportive ones and are considered as textual evidences. Since, texts that are accepted as sources give supposed information. In this regard, the Ahl al-Sunnah scholars accepted other members of the sect who have in secondary theological issues opposed the ijma of the salaf / predecessor as Ahl al-Qibla, but named them as Ahl al-Bid'a (innovator in religion) because of their opposition to Salaf's Ijmas. Moreover, the scholars of the Ahl al-Sunnah did not see them appropriate to participate in the Ijmas, which could occur between the generations that come after Sahabas/companions. Not all disputes have been criticized in Islam. It is a blessing for the ummah to claim different opinions on the issues subject to ijtihad. Since the ummah, in this way, will bring new solutions to emerging issues and as a result, Islam will have a mechanism to produce a dynamic solution. This can only be possible through ijtihad. Dispute is to propose different views on a subject. If this view is not in the actual matters that could harm the unity of the Ummah, rather in the case of ijtihadi issues, this conflict could turn to be mercy. The reason why the methodists evaluate the ijma within the scope of the authorized evidence is that because they think it is essential that the ijma be based on a proof. From this point of view, the alliances that occurred in mental matters were not considered as ijma. The theologians always tried to support their claims with nass/textual proofs. When the ijma is realized, whether known or not, they have stated that there is certainly a religious proof behind it. Because, the provisions that were reached through ijma, cannot be against the provisions of the Prophet. Many issues in Islamic Belief and Kalam works are supported by the mental and textual evidences as well as by deductive ijma. However, many of the claims of Ijmas in these works reflect the inter-sect ijmas of the Ahl al-Sunnah. The sects outside the Ahl al-Sunnah were excluded. This attitude is, above all, the aim of ensuring the integrity within the sect, and trying to protect the Ahl al-Sunnah belief. Since the ijma evidence has a function that prevents all kinds of arbitrary and divisive thoughts and turns the supposed knowledge into the qat'i/certain one, it raises the provision to the next level just after the nass, rather than merely being a ijtihadi provision. In the case of the forerunner of the Ahl al-Sunnah, the Maturides and Ash'arites have not differed in in understanding of ijma in terms of methodology. Although they have different views on the definition and content of the ijma, they have a common understanding of alliances of Mujtahids on the same view. The mutakallims (theologians) of Maturidi and Ash'ari schools have used the proof of ijma as supportive evidence in the cases related to Kalam. al-Ash'ari not only adopted the proof of ijma but also used it in practice in. He did not make any distinction in proof of ijma as practical, theological, methodological or sub-divisional; he used it freely in every field. Maturidi and Ash'ari scholars decided that the ijma could occur in religious matters and that there would be evidence when it was formed; In the case of mental issues, they have required the knowledge to be based on solid information. In the case of ijma in purely mental issues, they have disputed over the issue. While some Ahl al-Sunnah scholars stated that since purely mental matters were certain knowledge and therefore don't need ijma, they also ruled that because the mujtahids could get this knowledge from religious texts, therefore ijma could occur in mental matters as well.Öğe Ijmā in Ahl al-Sunnah Kalām(Sivas Cumhuriyet University, 2018) Bulut, ErkanIjmā is ranked as the third shariah evidence after the Qur’ān and Sunnah in the science of Uṣūl . Shafi was the first one who made Uṣūl which had been known and used by the Islamic scholars, into a written document and who ascertained that Ijmā was the third of the shariah evidences. Kalām is one of the sciences in which Ijmā evidence is used. The scholars of Kalām used this evidence as far as the science of Uṣūl made it possible. They always used it without changing any basics of religious beliefs and acceptances. That the aqidah of Ahl al-Sunnah has been supported with Ijmā which is regarded as one of naqly evidences, played an important role in eliminating suspicions which were tried to be aroused in momins’ mind. In this article, the function and importance of Ijmā evidence, which is one of the primary sources of the science of Uṣūl , in the science of Kalām and Aqidah of Ahl al-Sunnah has been studied.SummaryWhat the Qur’ān demands from us is to emphasize the spirit of unity among ummah and to keep out the factors that could trigger separation and division. Indeed, Allah emphasizes in the following verses in the Qur’ān on the protection of the unitary structure of the ummah: “And hold firmly to the rope of Allah all together and do not become divided” (Āl a-Imrān 3/103) and “And do not be like the ones who became divided and differed after the clear proofs had come to them” (Āl al-Imrān 3/105). Allah has commanded the Ulul ‘Azm Prophets to hold the religion upright and to avoid division. (al-Shūrā 42/13). The command of holding the religion upright and not to be divided in this religion means to certify what needs to be confirmed in the religion of Allah and to obey those that must be obeyed. This is also the proclamation of the principle of religion that all the prophets have consensus over.Ahl al-Sunnah understanding of Islam is identical to the understanding of the Prophet and his companions. For this reason, Ahl al-Sunna is the school that represents the main backbone of Islam. In Ahl al-Sunna, in many subjects, be it usūlî / primary or furū’ī / secondary, there has been ijmā. These ijmās are Sahaba ijmās and deductive ijmās that come from mutakallimūn (theologians) ijtihāds. Therefore, ijmā and ijtihād are closely connected to each other. Ijmā is supported by ijtihād and ijtihād is also the source of ijmā. Thus, the issue is no longer just a pure ijtihād; it turns out to be a degree that gives a solid knowledge after it has risen to some degree just after the nass/texts.Ahl al- Sunnah theologians are talking about two kinds of ijmā. The first is “ijmā taṣdīqī” (approval consensus) which is the consensus based on Sahaba İjmā. These are the ijmās that occur on the principles called ḍaruratal-diniyya (necessities of the religion), and accepted as solid proofs in religion. Issues such as the principles of faith, obligation of prayer and the fasting are the subjects that are determined by the solid/definite ijmā. Such ijmās are valid approvals on existing provisions. These ijmās based on solid nass (verses and hadiths). Such ijmās do not give any new information. The existing information is strengthened by the alliance of Muslims. In these areas, ijtihād cannot be done and Muslims do not need ijtihād on these issues. There is an consensus of Ahl al-Sunnah scholars about the unfaithfulness of the one who denies one or more of the principles which are accepted as the main obligatory principles in Islam. The other is the “deductive ijmā which the ijtihāds have roles over. This kind of ijmās, are formed as a result of mujtahids’ consensus over the same opinion on the issue of theological secondary issues. The issues related to the secondary theological issues which were open to the ijtihāds and the different results obtained on matters are not accepted as the cause of takfīr. However, depending on the subject he/she can be a sinner. Istidlālī/deductive ijmās are not considered as an independent proofs in ‘Ilm al-Kalām, rather a supportive ones and are considered as textual evidences.Since, texts that are accepted as sources give supposed information. In this regard, the Ahl al-Sunnah scholars accepted other members of the sect who have in secondary theological issues opposed the ijmā of the salaf / predecessor as Ahl al-Qibla, but named them as Ahl al-Bid’a (innovator in religion) because of their opposition to Salaf’s İjmās. Moreover, the scholars of the Ahl al-Sunnah did not see them appropriate to participate in the Ijmās, which could occur between the generations that come after Sahābas/companions.Not all disputes have been criticized in Islam. It is a blessing for the ummah to claim different opinions on the issues subject to ijtihād. Since the ummah, in this way, will bring new solutions to emerging issues and as a result, Islam will have a mechanism to produce a dynamic solution. This can only be possible through ijtihād. Dispute is to propose different views on a subject. If this view is not in the actual matters that could harm the unity of the Ummah, rather in the case of ijtihādi issues, this conflict could turn to be mercy.The reason why the methodists evaluate the ijmā within the scope of the authorized evidence is that because they think it is essential that the ijmā be based on a proof. From this point of view, the alliances that occurred in mental matters were not considered as ijmā. The theologians always tried to support their claims with nass/textual proofs. When the ijmā is realized, whether known or not, they have stated that there is certainly a religious proof behind it. Because, the provisions that were reached through ijmā, cannot be against the provisions of the Prophet.Many issues in Islamic Belief and Kalām works are supported by the mental and textual evidences as well as by deductive ijmā. However, many of the claims of Ijmās in these works reflect the inter-sect ijmās of the Ahl al-Sunnah. The sects outside the Ahl al-Sunnah were excluded. This attitude is, above all, the aim of ensuring the integrity within the sect, and trying to protect the Ahl al-Sunnah belief. Since the ijmā evidence has a function that prevents all kinds of arbitrary and divisive thoughts and turns the supposed knowledge into the qat’ī/certain one, it raises the provision to the next level just after the nass, rather than merely being a ijtihādi provision. In the case of the forerunner of the Ahl al-Sunnah, the Māturīdes and Ash‘arites have not differed in in understanding of ijmā in terms of methodology.Although they have different views on the definition and content of the ijmā, they have a common understanding of alliances of Mujtahids on the same view. The mutakallims (theologians) of Māturīdī and Ash’arī schools have used the proof of ijmā as supportive evidence in the cases related to Kalām. al-Ash’arī not only adopted the proof of ijmā but also used it in practice in. He did not make any distinction in proof of ijmā as practical, theological, methodological or sub-divisional; he used it freely in every field. Māturīdī and Ash’arī scholars decided that the ijmā could occur in religious matters and that there would be evidence when it was formed; In the case of mental issues, they have required the knowledge to be based on solid information. In the case of ijmā in purely mental issues, they have disputed over the issue. While some Ahl al-Sunnah scholars stated that since purely mental matters were certain knowledge and therefore don’t need ijmā, they also ruled that because the mujtahids could get this knowledge from religious texts, therefore ijmā could occur in mental matters as well.Öğe Mu‘cizenin İmkân ve Delâleti: Bâkıllânî Örneği(2022) Bulut, ErkanBu makalede Bâkıllânî’nin (ö. 403/1013) mu‘cize konusunu temellendirmesi ele alınmıştır. Bilindiği gibi mu‘cize, kelâm ilminde nübüvvetin ispatı ile ilgili olarak ilk akla gelen yöntemdir. Mu‘cize ile desteklenen peygamberin haberi bu sayede âhâd haber olmaktan çıkar ve mütevatir derecesine yükselir. Eş‘arî sistem içerisinde mu‘cize konusunu ilk defa ele alıp detaylı bir şekilde inceleyen ve mu‘cize hakkında müstakil bir eser kaleme alan kelâmcı Bâkıllânî’dir. Bâkıllânî, mu‘cizeyi nübüvvetin ispatında yegâne delil kabul etmesi nedeniyle mu‘cize meselesini rasyonel bir zemine taşımaya çalışmıştır. Ebü’l-Hasen el-Eş‘arî’den (ö. 324/935-36) sonra mezhebin ikinci teorisyeni kabul edilen ve sistemleşmesinde büyük katkısı olan Bâkıllânî’nin görüşleri bu bakımdan oldukça önemlidir. Bu nedenle çalışmamızda hissî ve aklî mu‘cizelerin nübüvvete delâletinin Bâkıllânî tarafından ele alınışının, bununla bağlantılı olarak nedensellik konusuna yaklaşımının ve âdet teorisi konusundaki görüşlerinin ortaya konulması hedeflenmiştir. Araştırmada Eş’ari kaynaklarının en önemlilerinden sayılan Bâkıllânî’nin Kitabü’t-Temhîd‘i ve mu‘cizenin imkânını, nübüvvete delâletini ve diğer harikulâde olaylardan farkını göstermek amacıyla kaleme aldığı Kitâbü’l-Beyân’ı esas alınmıştır. Bunlara ilaveten Bâkıllânî’nin nedensellik ve âdet teorisi bağlamında tartışmaya girdiği Mutezile mezhebinin görüşlerini tespit maksadıyla özellikle K?dî Abdülcebbâr’ın (ö. 415/1025) el-Mu?nî fî ebvâbi’t-tev?îd ve’l-?adl isimli eserinden faydalanılmıştır. Bâkıllânî’nin görüşleri kendisinden önceki ve sonraki bazı kelâmcı ve filozofların özellikle Mutezilî K?dî Abdülcebbâr’ın görüşleriyle karşılaştırmalı olarak ortaya konulmaya çalışılmıştır. Sonuç itibariyle nübüvvete delâleti hususunda mu‘cizeyi alternatifsiz ölçüt kabul eden Bâkıllânî’nin temellerini Eş‘arî’de bulacağımız düşünceleri, rasyonel bir şekilde çözüme kavuşturmaya çalıştığı görülmüştür. Bâkıllânî, mu‘cizenin anlaşılmasında anahtar konumundaki âdet, kudret ve acz kavramları ile ilgili olarak gelenekten farklı kendine özgü bir anlayış geliştirmiştir. Diğer yandan mu‘cize meselesinin zorunlu nedensellik kuramından ayrı ele alınmasının mümkün olmadığını gören Bâkıllânî, illiyet konusunu Eş’ari kelam sisteminin ilkeleri çerçevesinde ele almış, bu bağlamda nedensellik ilkesini reddederek yerine âdet teorisini savunmuştur. Bâkıllânî’ye göre tabiattaki zorunlu nedenselliğin kabulü evrenin tek yaratıcısı olan Allah’ın kudretini sınırlandırmak anlamına gelecektir. Ayrıca nedensellik yasasının mümkün değil de zorunlu olduğununun kabulü sonuçlar üzerinde birden fazla etken gücü akla getireceğinden her bir etken gücün ayrı bir yaratıcı olduğu fikrine yol açacaktır. Bunu tevhide aykırı bulan Bâkıllânî, varlıklarda meydana gelen değişimlerin Allah’ın eşyaya vasıtasız olarak etki etmesiyle ortaya çıktığı düşüncesini ileri sürmüştür. Allah’ın kudretinin sürekli olarak varlıklara müdahale etmesi (teceddüd-i emsâl), evrendeki illiyet bağının zorunlu olmadığı ve fail-i muhtar olan Allah’ın iradesinin doğa yasalarını dilediği zaman ve dilediği mekânda askıya alabileceğine delâlet ettiğini ileri sürmüştür. Bunu Allah’ın takdiri olarak görmek gerektiğini ifade eden Bâkıllânî, tabiatta var olan illet-malûl ilişkisinin eşyanın yapısındaki içkin bir güçten kaynaklanmadığını belirtmiştir. Nesneler arasındaki bağın, filozofların düşündüğü gibi zaman aralığı olmayan bir bağ şeklinde düşünülmesinin doğru olmadığını, bu bağın, olayların sürekli tekrarlanması ve bunların müşahadesi sonucunda bizde oluşan âdetten ibaret olduğunu söylemiştir. Sonuç itibariyle Bâkıllânî, bütün çeşitleriyle mu‘cizeleri nübüvvetin ispatı noktasında tek ölçüt olarak kabul etmiştir. Hz. Peygamber’in hissî ve manevi mu‘cizelerle desteklendiğini ifade eden Bâkıllânî, onun en büyük mu‘cizesinin kıyamete kadar devam edecek olan zaman ve mekân üstü özelliklere sahip olan Kur’ân-ı Kerîm olduğunu belirtmiştir.
