Yazar "Hazman Demir, Rana" seçeneğine göre listele

Listeleniyor 1 - 1 / 1
  • Küçük Resim Yok
    Öğe
    Molla Sadrâ'da kötülük problemi
    (Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, 2024) Hazman Demir, Rana; Yiğit, Fevzi
    Bu çalışmanın konusu İslâm felsefe tarihin son büyük sistemci filozoflarından birisi olan Molla Sadrâ'nın kötülük problemi hakkındaki görüşleridir. Kötülük problemi felsefe ve din felsefesinin önemli konularından birisidir. Günümüzde de önemini koruyan bu problem, "mutlak iyi olan Tanrı'nın niçin salt iyi bir evren yaratmadığı" düşüncesine dayanır. Başka bir deyişle "eğer Tanrı her şeye kadir, her şeyi bilen ve tamamen iyi ise, neden dünyada kötülük ve acı vardır?" Tanrı ile kötülük arasındaki çelişkiyi Tanrı aleyhine tercih eden ateist düşünceye göre Tanrı gerçekten varsa, dünyada bu kadar çok kötülük ve acının bulunması mantıksızdır. Teist düşünce bu durumu Tanrı'nın dilediğini yapabilen bir varlık olmasına ve insanın Tanrı'nın işlerini tam kavrayamayacağına bağlamaktadır. İslâm filozoflarına göre inanç ve itikat seviyesinde kalındığı müddetçe problemin çözümü mümkün değildir. Onlar kötülük problemini aklı esas alarak çözerler. Molla Sadrâ kötülüğü birçok yönden çözmeye çalışır. Bunların en başta geleni iyiliğin varlık, kötülüğün yokluk veya yokluksal bir şey olduğudur. Mevcutlar tam ve mutlak olarak varlıktan oluşmazlar. Yani bir şeyin kötülüğü onun yokluksal yönüne işaret eder. Tanrı varlığı tam ve mükemmel olduğu için salt iyidir. Oysa mevcut şeyler, Tanrı'dan sudûr ederler. Sudûr ise açılım, uzaklaşma, zuhur ve noksanlaşma demektir. Öyleyse onlar zâtları gereği tam ve mükemmel olamazlar. Kısaca kötülük tam ve mükemmel olamamak demektir. Bunun Molla Sadrâ felsefesindeki bir diğer ifade biçimi varlığın asıl, mahiyetin ise bağıl olduğudur. Ona göre ancak mahiyet sahibi mevcutlarda kötülük ortaya çıkar. Çünkü mahiyet bir anlamda varlığın izafi ve görece tezahürü demektir. Molla Sadrâ'nın net olarak ayrımına vardığı şeylerden bir diğeri varlığın teşkîki özelliğidir. Varlık teşkîki bir yapıya sahiptir ve bu durum mevcutların dereceli ve mertebeli bir yapıda olmasını ifade eder. Buna göre mevcutlar içerisinde varlık derecesi düşük olanlar daha eksik varlıklardır. Molla Sadrâ'nın çözüm yollarından bir diğeri kuvve fiil teorisine dayanır. Bu teoriye göre sadece kuvve halinde olan maddi evren kötülük içerir. Bilfiil olan şeyler iyidir. Diğer bir çözüm yolu kötülüğün geçici olduğu yönündedir. Şöyle ki bütün mevcutlar sudûr sürecinin bitiminde tekâmül sürecine yönelirler. Bunun anlamı bütün her şeyin Tanrı'ya yani iyiliğe yükselmeye çalıştığıdır. Yine evren bütün bileşen ve unsurlarıyla olabilecek evrenlerin en mükemmelidir. Bu perspektif, kötülüğün evrendeki düzenin ve yaşamın sürdürülebilirliğinin bir parçası olarak anlamlandırılmasını sağlar. Diğer bir yönden Molla Sadrâ'ya göre kötülük iyilik karşısında azınlıktadır. Eğer Tanrı az kötülüğün ortaya çıkmaması için, çok iyilik barındıran âlemin varlığına engel olsaydı asıl kötülük bu olurdu. Meşhur örnekte verildiği gibi hastalıklar çok olsa da bir insanda bir iki hastalıktan fazlası olmaz ve insanlar genellikle ömürlerinin uzun bir kısmını sağlıklı olarak geçirirler. Son olarak Molla Sadrâ'ya göre ahlaki kötülükler tamamen insan ürünü olup bunların ontolojik düzlemde doğrudan karşılıkları yoktur.