Yazar "Kalli, Halit" seçeneğine göre listele

Listeleniyor 1 - 3 / 3
  • Küçük Resim Yok
    Öğe
    Dindarlık paranormal inanç ilişkisinde eleştirel düşünmenin rolü
    (Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, 2023) Kalli, Halit; Yılmaz, Sema
    Bu araştırmada dinî tutum, paranormal inanç ve eleştirel düşünme eğilimi arasındaki ilişkiler incelenmiş ve bu ilişkileri etkileyebileceği düşünülen muhtelif faktörler araştırılmıştır. Çalışma nicel desenli ve ilişkisel tarama yöntemi ile hazırlanmıştır. Araştırmanın örneklemi, SCÜ ve DEÜ'nin ilahiyat, eğitim ve sağlık bilimleri/tıp fakültesinde öğrenim gören 626 gönüllü katılımcıdan oluşmakta olup küme örnekleme ve tabakalı örneklemle seçilmiştir. Veriler, katılımcıların demografik özelliklerine ilişkin bilgi formu, Ok-Dinî Tutum Ölçeği, Paranormal İnanç Ölçeği ve Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği ile sahada anket yöntemi vasıtasıyla toplanmıştır. Elde edilen verilerin analizleri yapmak için IBM SPSS Statistics-26 uygulaması kullanılmıştır. Araştırmadaki kullanılan ölçeklerin geçerlik ve güvenirliğini ölçek için Doğrulayıcı Faktör analizi; temel ve alt hipotezlerini test etmek amacıyla analiz tekniklerinden Korelasyon analizi, Regresyon analizi, Tukey Testi, Bağımsız Gruplar t-Testi, basit doğrusal regresyon analizi ve Tek Yönlü Varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Araştırma sonucunda dinî tutum ile paranormal inanç arasında pozitif yönlü anlamlı orta düzeyde ilişkiler tespit edilmiştir. Dinî tutum paranormal inançtaki değişimin yaklaşık %17'sini açıklamaktadır. Alt ölçeklerde dinî tutum ile büyüye inanç arasında orta düzeyde pozitif yönlü anlamlı; dinî tutumla batıl inançlar arasında oldukça düşük düzeyde pozitif yönlü anlamlı ve dinî tutumla klasik (dinî olmayan) paranormal inançlar arasında düşük düzeyde pozitif yönlü anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Buna ek olarak geleneksel (dinî) paranormal inançlar ile dinî tutum arasında orta düzeyde pozitif yönlü anlamlı ilişkilere ulaşılmıştır. Dikkat çekici olan ise geleneksel paranormal inançlar dinî tutumun yaklaşık %33'ünü açıklamasıdır. Dinî tutum ile eleştirel düşünme eğilimi arasında korelasyon analizinde anlamsız ilişki tespit edilmiştir. Bununla birlikte eleştirel düşünme eğilimi ile paranormal inançlar arasında düşük düzeyde negatif yönlü anlamlı sonuçlar tespit edilirken alt faktörlerden batıl inançlarla benzer şekilde düşük düzeyde negatif yönlü anlamlı fakat büyüye inanma ile anlamsız sonuçlar tespit edilmiştir. Bununla birlikte eleştirel düşünme eğilimi paranormal inançların %1'ini açıklamaktadır. Aracılık analizleri sonucunda ise eleştirel düşünme eğiliminin aracı bir role sahip olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçlar, eleştirel düşünme eğiliminin paranormal inançlar üzerinde düşük düzeyde de olsa azaltıcı bir etkisi olduğunu ancak dinî tutum üzerinde bir etkisinin olmadığını ortaya koymaktadır. Yine sonuçlara göre paranormal inançların (bilhassa geleneksel paranormal inançlar) dinî tutumu artırdığı ancak dinî tutumun aynı düzeyde paranormal inançları artırmadığı tespit edilmiştir. Dolayısıyla paranormal inançlar ile eleştirel düşünme eğilimi ve dindarlık ilişkisini inceleyecek araştırmacıların örneklemleri ve ölçekleri çeşitlendirmesi ve buna bağlı yeni tekniklerle konuyu incelemesi isabetli olacaktır. Anahtar Kelimeler: Din Psikolojisi, Dinî Tutum, Dindarlık, Paranormal İnanç, Eleştirel Düşünme, Eleştirel Düşünme Eğilimi.
  • Küçük Resim Yok
    Öğe
    İfk Hadisesini Ahlaki Panik Teorisi ve Psikotarih Işığında Yeniden Ele Almak
    (2023) Yılmaz, Sema; Kalli, Halit
    Bir toplulug?u etkileyen ve gu?venlig?i sag?lamak ic?in o?lc?u?su?z veya du?s?u?ncesiz tepkilere yol ac?an telas? veya endis?e duygusu panik olarak tanımlanır. Ahlaki panik toplumun dini, ahlaki, kültürel yapısına tehdit olarak algılanan bir kişi, olay ya da olguya karşı gösterilen orantısız tepkidir. Günümüzde medya araştırmalarında kullanılan bu kavram tarihsel olarak farklı alanlarda karşımıza çıkmaktadır. Ahlaki panikler, yoğunluğu, sürekliliği ve sosyal etkisi açısından çeşitlilik göstermektedir. Kimileri küçük ve etkisiz olaylarken kimisi de toplumlarda ciddi problemlere sebep olan büyük hadiselerdir. Olayların tesiri dönem, şahıs ve kültüre göre değişiklik gösterir. Ahlaki paniğin oluşumunda beş ögenin etkisi incelenir: Paniğe konu olan olay ve kişilere dair kamuoyu ve medyanın gösterdiği ilgi; biz ve onlar ayrımı yapmaya, sınır koymaya yönelik düşmanlık; panik nedeni olarak gösterilen olay ve kişilere yönelik toplumsal tepkiyi anlamlı kılan uzlaşma, abartıya dayalı orantısızlık ve ahlaki paniğin sönmesini içeren geçicilik. Ahlaki panik, toplum önemli değişikliklere ayak uyduramadığı ve bu tip değişikliğin normal sosyal yapı içerisinde kontrol kaybı korkusuna sebep olduğu zamanlarda ortaya çıkmaktadır. Esasında bu tepki, değerlerini tehdit eden hususlarda toplumun duyarlılığını gösterir ve yeni toplumsal düzenlemelerin potansiyelini taşır. Fakat toplumun değerlerinde bir bozulma varsa tehditin sembolü haline getirilen kişi ya da kişilere yönelik yıkıcı müdahalelerle de sonuçlanabilir. Bu nedenle ahlaki paniğin sebepleri, etkileri ve sonuc?larına ilis?kin yu?ru?tu?lecek tartıs?mayla mevcut toplumun yapısı ve ku?ltu?rel kimlig?ine ilis?kin bilgiler elde etmek mu?mku?ndu?r. Hz. Peygamber’in eşi Hz. Âişe’ye iftira atılmasıyla başlayan ve İslam toplumunda pek çok yansıması olan İfk hadisesi bu bağlamda ele alınabilecek olaylardan biridir. Bu çalışmada, İfk hadisesi bir psikotarih okuması ile ahlaki panik teorisi açısından incelenmiştir. Araştırmanın birinci bölümünde ahlaki panik ve ilgili görülen bazı teori ve kavramlar; damgalama, sapma ve etiket teorisi, sosyal linç ve psikolojik savunma mekanizmaları ele alınmıştır. Daha sonra İfk hadisenin panoraması literatür tarama yöntemi kullanılarak izah edilmiştir. Son bölümde ise ahlaki panik bağlamında İfk hadisesi, kişiler ve olaylar üzerinden analiz edilmiştir. Bu amaçla konuyu bir tarih problemi değil psikolojik bir olgu olarak incelemek için disiplinlerarası bir yaklaşımla psikotarih metodundan yardım alınmıştır. Psikolojik bilgi birikiminin olus?turdug?u ıs?ıkla gec?mis? olaylara daha fazla bir anlam ve derin bir perspektif kazandıran psikotarih, siyasi ve dini grupları bir araya getiren ve birlikte hareket etmelerini sag?layan ortak motivasyonları analiz ederken özellikle çocuklar, kadınlar gibi dezavantajlı grupların maruz kaldığı olguları önceler. Tarihi bir olayı psikososyal yönleriyle daha anlaşılır kılmak için ahlaki panik teorisinin projektör olarak kullanılmasının birtakım güçlükleri de bulunmaktadır. Dikkat çekilmek istenen nokta toplumun ahlaki yapısını tehdit ettiği hassasiyetiyle mercek altına alınıp tepki gösterilen her olayın göründüğü gibi olmayacağı kişisel ve toplu bilinçaltından kaynaklı saldırı motivasyonları taşıyabileceğidir. İfk hadisesinde hedef her ne kadar Hz. Peygamber olsa da söz konusu olan bir kadının, Hz. Âişe’nin iffeti ve onurudur. Münafıklar aslında kendi ahlaki yapıları için pek de önem taşımayan kadın erkek ilişkileri hususunda bir fırsat yakalayarak hem müslümaları itham altında bırakıp hem de Peygamber eşine iftira atmak suretiyle kaos ortamı hazırlamışlardır. Olay her ne kadar vahiyle aydınlatılmış olsa da müslümanlar belirsizlik ortamında ikileme düşmeleri ve temel değerlerine bağlı kalamamaları hususunda uyarılmıştır. Normal koşullarda ahlaki değerlerle çelişen olaylara toplumun gösterdiği tepkiyle ahlaki yapıyı koruma fonksiyonu gören ahlaki panik, toplumun kendi ahlaki yapısı bozulduğunda genelde dezavantajlı bir hedef üzerinden yıkıcı sonuçlar doğurabilmektedir. Çağımızın ahlaki panik çağı olduğu kabulüne dayanarak İfk hadisesinde hem paniği tetikleyen toplumsal değişime karşı direncin, hem günümüz medyasının rolünü üstlenen ve paniği körükleyen aktörlerinin hem de ötekileştirilen, kurban edilen figürün psikososyal analizinin potansiyel ahlaki paniklerin anlaşılmasına ve doğru yöne kanalize edilmesine katkıda bulunacağı umulmaktadır.
  • Küçük Resim Yok
    Öğe
    The Relations Between Religious Attitudes, Paranormal Beliefs and Critical Thinking Disposition: A Study Among Undergraduate Students
    (Cumhuriyet Univ, Fac Theology, 2024) Kalli, Halit; Yilmaz, Sema
    The relationship between religiosity and paranormal beliefs has been the subject of scientific research, particularly since the 1970s. Researchers often ask the fundamental question: Why do people hold paranormal beliefs? A common view is that these beliefs serve a psychological function by fulfilling individuals'emotional, motivational, social, and spiritual needs. However, it has been assumed that critical thinking skills, developed through education, would create a negative correlation with both religious and supernatural beliefs. Yet, insignificant results from studies, or positive findings contrary to expectations, indicate that the relationship between religiosity, paranormal beliefs, and critical thinking is not as straightforward or one-dimensional as previously thought. This study investigated the relationships between religious attitudes, paranormal beliefs, and critical thinking tendencies, aiming to understand the variables involved. It employed a quantitative design using a relational survey method. The sample comprised 626 volunteer participants from the faculties of theology, education, and health sciences/medicine at Sivas Cumhuriyet University and Dokuz Eyl & uuml;l University. Data collection involved a personal information form to capture demographic characteristics, along with a field survey utilizing the Ok-Religious Attitude Scale, Paranormal Belief Scale, and Critical Thinking Disposition Scale. Data analysis was conducted using IBM SPSS Statistics-26, employing correlation analysis and simple linear regression to assess the relationships between variables. The study found a significant positive relationship between religious attitude and paranormal belief (r=0.418; p=0.000), with religious attitude accounting for approximately 17% of the variance in paranormal belief (Adjusted R2=0.173). These findings reveal that religious attitude is an important factor supporting paranormal belief. No significant relationship was found between religious attitude and critical thinking disposition, with religious attitude accounting for approximately 1% of the variance in critical thinking disposition (Adjusted R2=0.003). There was a low level negative relationship between critical thinking disposition and paranormal belief (r=-0.111, p<0.05). Critical thinking disposition explains approximately 1% of the change in paranormal belief (Adjusted R2=0.009). In this context, it can be said that the results are in line with the literature. Based on the research data, it can be stated that religious attitude and paranormal beliefs are considered to be just like religious experiences due to similar human experiences, so there is a high correlation between them. While the negative relationship between critical thinking tendency and paranormal beliefs may be related to the fact that individuals with critical thinking tendency have a skeptical approach, the fact that this rate is quite low is thought-provoking. However, the high tendency of university students towards such paranormal phenomena in the literature indicates that the results are in line with the literature. Finally, these relationships may be due to the differences between the Western social structure and the East. In the Far East, religion and the paranormal are intertwined, but in the West, there are sharp distinctions between these two. Similarly, having a religious attitude in Turkish society may not be an obstacle to critical thinking. However, the diversity in the studies and the emergence of different results reveal the need for new studies. Results with different samples and variables will reveal more accurate approaches to the causes and consequences of these relationships.