Granitoyidlerdeki K-feldispat megakristallerinin anlamı ve önemi

Abstract

Megakristal veya megakrist terimi, herhangi bir jenetik anlam ifade etmeksizin, magmatik veya metamorfik kayaçların içerisinde bulunabilen ve kayacın genel tane boyundan oldukça büyük olan bileşenleri tanımlamak için kullanılmaktadır. Granitoyid plütonlarında sıkça rastlanan megakristaller ise başlıca K-feldispat bileşiminde olup fenokristal, ksenokristal, porfıroblast veya porfiroklast kökenli olma durumlarına göre kayacın jenezi hakkında önemli bilgiler vermektedir. Granitoyidlerdeki K-feldispat megakristalleri, önceleri, her ne kadar metamorfik süreçlerle oluşmuş porfiroblastlar olarak değerlendirilmişlerse de, özellikle son yıllarda bunların özşekillilik, sistematik bulunuş, yönlenme ve kümelenme, Ba içeriği, zonlanma, kapanım, ikizlenme, oblikleşme ve rapakivi mantolanması gibi özelliklerine dayanılarak magmatik kökenli oldukları ileri sürülmektedir. Diğer taraftan, bilindiği gibi, kayaç oluşturucu ana bileşenler arasında K-feldispat minerali, normal kristalizasyon sırasında hemen hemen en son evrelerde katılaşan bir mineraldir. Bu nedenle, normal herhangi bir magmatik katılaşma süreci içerisinde özşekilli K-feldispat megakristallerinin gelişimi beklenmez. Ancak, eş yaşlı felsik ve mafik magmaların he*"rojen karışımı (magma mingling) ve homojen karışımı (magma mixing) şeklinde ortaya çıkan magma karşımı süreçlerine bağlı olarak gelişen çekirdeklenme/büyüme olayları sonucunda, K-feldispat mineralleri, granitoyid türü kayaçlarda ve/veya bunlardaki mikrogranüler dokulu mafik magmatik enklavlarda (MME) megakristal boyutlarında da gelişebilmektedir. Bu nedenle, granitoyidlerde yürütülen çalışmalar sırasında, henüz arazi çalışmalarının başlangıcında görülebilen K-feldispat megakristalleri; ilgili granitoyid plütonunun jenezinde magma mingling/mixing süreçlerinin etkin olduğunun anlaşılmasına ve böylece mineralojik-petrolojik, tümkayaç jeokimyası, mineral kimyası, izotop jeokimyası ve jeokronolojik çalışmaların gerçekleştirilmesinde uygun örnekleme ve çalışma yöntemlerinin belirlenmesi bakımından önemli olacaklardır.

The megacryst or megacrystal term has been non-geneticalh used to determine any crystal or grain in an igneous or metamorphic rock that is significantly larger than the surrounding groundmass or matrix. The megacrysts, frequently found in the granitoid plutons, can give some important genetic information whether they posses an origin of phenocrist,xenocryst, porphyroblast or porphyroclast. However, these megacrysts in granitoids have been previously evaluated to be porphyroblasts which were formed by the metamorphic processes, they are recently considered to have an igneous origin on the basis of some features such as euhedralism, systematic occurrence, orientation and clustering, Ba content, zonation, inclusion, twinning, obliquiy and rapakivi mantle. On the other hand, normally, the K-feldspar mineral among the rock-forming major minerals is commonly known to have cnstallized towards the later stages of the solidification sequences of any magma. Therefore, such a mineral is not expected to be a euhedral megacryst in any igneous rock which has been formed by the normal solidification processes. But, the K-feldspar mineral, as a rock-forming constituent, can be developed as a euhedral megacryst in some granitoid rocks and their microgranular mafic magmatic enclaves (MME) under the special conditions of nucleationl growth rate due to mingling and mixing processes of co-eval felsic and mafic magmas. Thus, the presence of these tipes of euhedral K-feldspar megacrysts can provide some valuable contributions into the planning of the suitable sampling and stuying methods on the mineralogy-petrology wholerock chemistry, mineral chemistry, isotope chemistry and geochronology of the granitoid plutons even at the beginning stages of any investigation on granitoids.