İç Anadolu alkali plütonizmasındaki Korundağ ve Baranadağ plütonlarında (D Kaman-KB Kırşehir) silisçe aşırı doygun (ALKOS) ve silisçe tüketilmiş alkali (ALKUS) kayaç birlikteliği

Abstract

Kortundağ ve Baranadağ plütonları, İç Anadolu çarpışma sonrası (post-COLG) alkali plütonizmasının, Kaman-Kırşehir yöresinde yüzeylenen önemli üyelerini oluştururlar. Bunlardan Kortundağ plütonu Hamit kuvars siyeniti, Durmuşlu nefelin-nozeyan-melanit siyenet porfiri, Bayındır nefelin-kankrinit siyeniti ve Çamsan kuvars siyeniti gibi haritalanabilir dört litodem biriminden oluşurken; Baranadağ plütonu ise Baranadağ kuvars monzoniti olarak haritalanabilir bir litodem biriminden oluşmaktadır. Baranadağ kuvars monzoniti ve Hamit kuvars siyeniti, Kırşehir Bloğu metamorfitlerini sıcak dokanakla kesmektedir. Diğer taraftan, Durmuşlu, Bayındır ve Çamsan birimleri ise hem Hamit Siyenitini, hem de metamorfitleri kesmektedir. Baranadağ kuvars monzoniti, Hamit kuvars siyeniti ve Çamsan kuvars siyeniti, jeolojik konum (metamorfitleri kesmeleri), dokusal özellik (feldspat megakristalleri içermeleri) ve mineralojik-jeokimyasal bileşim bakımından [hornblend + ojit + biyotit' ten oluşan mafik mineral topluluğu ve silisçe aşırı doygun alkalin kimyasal bileşim (ALKOS) özelliği bir topluluk oluşturmaktadır. ALKOS özellik gösteren bu birimlerde, ayrıca, mineralojik-jeokimyasal davranışları bakımından Baranadağ' dan Çamsan'ya doğru gelişmiş olan bir fraksiyonlanmanın varlığı görülmektedir. Yani diğer bir deyişle, bu üç birimin, bir magma kaynağının fraksiyonel kristalleşme ürünü olarak meydana geldikleri ileri sürülebilmektedir. Bu birimleri oluşturan magmanın ise üst manto peridotitlerinin non-modal Rayleigh/fraksiyonel erime tipi ile ve % 10-20 arasında bir erime derecesinde kısmi erimeye uğramasıyla meydana gelmiş olabileceği ileri sürülmektedir. Diğer taraftan, Durmuşlu ve Bayındır birimleri ise açık renkli bileşen olarak nefelin ve sodalit grubu mineraller, mafik bileşenler olarak da melanit, arfvedsonit, egirin/ egirin ojit gibi mineralleri içermeleri, uyumsuz element içeriklerinin daha yüksek olması ve silis bakımından tüketilmiş alkalin (ALKUS) özellik sergilemeleri nedeniyle farklı bir topluluk olarak değerlendirilmiştir. Bu iki birimin gösterdiği tüm mineralojik-jeokimyasal davranışlar da Durmuşlu'dan Bayındır'a doğru gelişmiş olan bir fraksiyonlanmanın varlığını yansıtmaktadır. Yani, ALKUS özellik sergileyen bu iki alt birimin de farklı bir magma kaynağının fraksiyonel kristalleşme süreci ile meydana geldikleri düşünülmektedir. Bu magmanın ise aynı üst manto peridotitlerinin, daha sonra, yine non-modal Rayleigh/fraksiyonel erime tipi ile ancak % 10 dan daha az bir erime derecesi ile kısmi erimeye uğraması sonucu meydana gelebileceği düşünülmektedir. Böylece, iç Anadolu post-COLG alkali plütonizmasında önemli bir yeri olan Kaman (KB Kırşehir) yöresi alkali kayaçlarının iki farklı alkali magma kaynağından itibaren meydana gelmiş olabilecekleri ileri sürülmektedir. Diğer taraftan, bu farklı alkali magmaların ise tüketilmemiş üst manto peridotitlerinin, non-modal Rayleigh/fraksiyonel erime tipi ile olmak üzere, farklı zamanlarda, farklı oranlarda kısmi erimeye uğramaları sonucu meydana gelmiş olabilecekleri önerilmektedir.

Baranadağ and Kortundağ plutons, outcropping in the Kaman - Kırşehir region, constitute the important members of the Central Anatolian post-collisional alkaline plutonism. The Baranadağ pluton comprises only one lithodem unit called Baranadağ quartz monzonite, whereas, the Kortundağ pluton consists of four mapable units such as Hamit quartz sıenite, Durmuşlu nepheline - nosean -melanite porphyritic syenite, Bayındır nepheline-cancrinite syenite, and Çamsan quartz syenite. Among these units, the Baranadağ quartz monzonite and Hamit quatz syenite cut the metamorphics of the Kırşehir Block. On the other hand, Durmuşlu, Bayındır and Çamsan are emplaced in both of the Hamit quartz syenite and metamorphics. The Baranadağ quartz monzonite, Hamit quatz syenite and Çamsan quartz syenite determine an association by means of geological setting, textural features, and mineralogical-chemical composition. These units cut through out metamorphics, contain feldspar megacrysts, and association of hornblende + augite + biotite, and represent silica saturated alkaline (ALKOS) chemistry. These units also show fractional crystallization from Baranadağ to Çamsan by means of mineralogical and geochemical data. In other words, it has been proposed that these there units formed by fractional crystallization from a single magma source. As for the genesis of this magma source, it can be suggested to have been derived from the enriched upper mantle by a non-modal Rayleigh/fractional type of melting with a melting degree of 10-20 %. On the other hand, Durmuşlu and Bayındır units contain the same felsic and mafic mineral assemblages which consist of nepheline + sodalite, and rnelanite + arfvedsonite + aegirinelaegirine-augite, respectively. These two units show silica under saturated alkaline (ALKUS) character. These mineralogical-chemical data also reveal that there has been a fractionation process occurred from the Durmuştu to Bayındır. In other words, alkaline rocks of Bayındır and Durmuşla formed by fractional crystallization from a magma source which is different than that of Baranadağ, Hamit and Çamsan units. This different magma sorce of the Durmuşlu and Bayındır units is also assumed to be generated from the enriched upper mantle material, subsequently, again by the non-modal Rayleigh/Fractional type of partial melting, but with a melting degree less than 10 %. In this manner, alkaline rocks of Kaman (NW Kırşehir) have an important place in the Central Anatolian post-COLG alkaline plutonism, and have proposed to form by fractional crystallization from two different magma sources which may be formed from the partial meltings of upper mantle material with different degrees of melting in different times.