Hekim Beşir Çelebi Mecmû'atü'l-Fevâyid(Giriş-İnceleme-Çeviri Yazılı Metin-Dizin)

Abstract

Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait tıp alanında pek çok telif ve tercüme eser yazılmıştır. Üzerinde çalıştığımız Mecmûʿatüˈl-Fevâyid de XV. yüzyılda kaleme alınmış bir tıp eseridir. Hekim Beşir Çelebi tarafından yazılan eserin üç nüshası bulunmaktadır. Bu nüshalardan ilki Paris Bibliotheque Natione’de Suplement Turc 234’te kayıtlı Paris nüshasıdır. İkinci nüsha Cerrahpaşa Tıp Tarihi Müzesinde 684 numarada kayıtlı Cerrahpaşa nüshasıdır. Üçüncü ve son nüsha ise Konya Yazma Eserler Bölge Müdürlüğünde E-106 numarada kayıtlı Konya nüshasıdır. Çalışmamız Konya ve Cerrahpaşa nüshaları üzerine kurulmuştur. Esas metin olarak Konya nüshası tercih edilip Cerrahpaşa nüshası ile tenkitli metin hazırlanmıştır. Bu çalışma Giriş, İnceleme, Çeviri Yazılı Metin ve Dizin olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde öncelikle Türklerin tıp tarihi hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra incelememize konu olan eser ve yazarı hakkında bilgi verilmiştir. İnceleme bölümünde eserin taşıdığı yazım özellikleri belirlendikten sonra metin üzerinde ses ve şekil bilgisi bakımından inceleme yapılmıştır. Tespit edilen özellikler verilen örneklerle desteklenmiştir. Çeviri Yazılı Metin bölümünde çeviri yazı işaretleri kullanılarak eserin yazı çevirimi yapılmıştır. Dizin bölümünde metinde geçen tüm sözcükler ve aldıkları ekler alfabetik olarak sıralanmıştır. Sözcüklerin varak ve satır numaralarıyla birlikte metinde geçtiği yerler ve kaç kez geçtiği gösterilmiştir. Türkçe olmayan sözcüklerin kökenleri yazılmış ve metinde geçen anlamları verilmiştir.

Mecmÿèatüˈl-FevÀyid, is a medicine text written in 15th century. It consist of fourteen chapters. Its involved topics are diseases in human body, therapeutic approaches, healthy and unhealthy foods, to prepare pastes for various diseases, ointment, syrups and plasters. This research has four chapters consisting of Introduction, Analysing, Text and Index. In the Introduction chapter, first of all about Turks’ history of medicine was informed briefly and then about the text and its writer was informed. In the Anlysis chapter, first writing features of Turkish words were evaluated and differences of borrowing words’ writing was mentioned. Afterwards the text was examined in respect to phonological and morphological. In the Text chapter, the transcription of the work was made by using transcription symbols. In the Index chapter, all of words and their affixes were put into an alphabetical order. When the index was prepared, page and line numbers of words, how many times these words appear in text, origins of borrowing words and meaning of these words were stated. In the conclusion, the data obtained from the text were evaluated.