Murabaha İşlemlerinin TFRS ve İslami Finansal Kuruluşlar Muhasebe Standartları Kapsamında Değerlendirilmesi: Albaraka Türk Örneği

Abstract

Bu çalışmada faizsizlik prensibi doğrultusunda çalışan, İslamî bankacılık sektöründe yer alan, Türkiye’de katılım bankacılığı adı altında faaliyet gösteren bankaların murabaha işlemlerinin mali tablolarda sunumu ele alınmıştır. Murabahanın sunumu IFRS ve AAOIFI standartları çerçevesinde karşılaştırmalı olarak Albaraka Türk ve Albaraka Banking Group 2018 faaliyet raporları incelenerek analiz edilmiştir. Mevcut yasal düzenlemeler incelendiğinde katılım bankaları için Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının geçerli olduğu görülmüştür. Türkçeye Türkiye Finansal Raporlama Standartları olarak çevrilen standartlar murabaha işlemlerine de uygulanmaktadır. Söz konusu işlemler TFRS 9: Finansal Araçlar Standardına göre banka mali tablolarına yansıtılmaktadır. Albaraka Türk Katılım Bankası mali raporlarını hem TFRS’ye hem de İslamî Finansal Kuruluşlar Muhasebe ve Denetim Organizasyonu (AAOIFI) tarafından yayımlanan standartlara göre hazırlamaktadır. Bu nedenle araştırmanın amacına uygun olarak söz konusu bankanın Türkiye ‘de düzenlediği 2018 yılına ait faaliyet raporlarının yalnızca ilgili kısımları incelenmiştir. Ayrıca Albaraka Banking Group tarafından yayımlanan 2018 faaliyet raporlarının AAOIFI’ye göre düzenlenmiş bölümleri analize dahil edilmiştir. İslami ilkelere dayalı faaliyet gösteren katılım bankalarının da AAOIFI standartlarını esas alarak mali rapor hazırlamasının konunun özüne daha uygun olduğu kanısına varılmıştır. Konvansiyonel bankacılığın ekonomik krizlere duyarlılığı ekonomileri alternatif finans ürünlerine yöneltmiştir. Dolayısıyla hem günümüzde hem de geleceğe yönelik beklenti ve hedeflere bakıldığında üretim ve kar-zarara katılım esasına dayalı bir finans modelinin oldukça büyük bir önem taşıdığı görülecektir. Bu sistemin çalışma prensiplerine yönelik muhasebe standartları da ihtiyacı karşılayacak ölçüde cevap verebilir nitelikte olmalıdır. Çalışmanın bu açıdan bakıldığında literatüre katkısı oldukça önem arz etmektedir. Çalışma nitel araştırma yöntemine göre hazırlanmıştır. Çalışmada literatüre katkısı olan kaynakların sağlanması amacıyla kütüphane arşivleri, ilgili alana yönelik bilimsel makaleler, ilgili kurum ve bankaların internet siteleri, murabahanın raporlanmasında esas alınan uluslararası finansal raporlama standartları, İslamî muhasebe ve raporlama standartları incelenmiştir. Ayrıca Albaraka Türk bünyesinde Bütçe ve Finansal Raporlama Müdürlüğü yetkilileri ile mail aracılığı ile mülakat gerçekleştirilmiştir. Murabaha, mevcut yasaların izin xviii verdiği şekilde bankanın aracılık fonksiyonunu yerine getirdiği düşünüldüğünde finansal tablolara krediler olarak yansıtılmıştır. Oysa ki İslami ürünler ve standartlar incelendiğinde murabahanın AAOIFI standartlarına göre finansal araç olma özelliğinin yanı sıra hukuki anlamda bir satış işlemi olarak değerlendirildiği görülmüştür. Mali raporların AAOIFI standartları baz alınarak hazırlanmış şekli incelendiğinde bu kanaat daha güçlü bir şekilde hakim olmuştur.

In this study, the presentation in the financial tables for the murabahah (cost plus profit sales) transactions of the participation banks, also called Islamic banks, in Turkey, which operate at line of the principle of interest-free is discussed. The murabahah agreements are analyzed at comparatively by examining the annual Reports the year of 2018 of Albaraka Turk and Albaraka Banking Group at the scope of IFRS and AAOIFI FRS. When examined existing Turkish laws, it is seen that IFRS is applied at the financial tables of participation banks in Turkey. These standards that are translated at Turkish with the name of Turkish Financial Reporting Standards (TFRS) are also applied to murabahah transactions as well as the transaction of conventional banks in Turkey. The murabahah transactions are recognized at the financial tables of these banks according to TFRS-9 Financial Instruments Standard. Albaraka Turk Participation Bank prepares its financial tables according to both IFRS and AAOIFI FRS. Because of this, for the aim of research, only the sanction related to the financial tables of the bank is examined. The related sections of the annual report the year of 2018 of Albaraka Banking Group are added to the research also. According to the research findings, the participation banks that conduct their transactions as parallel to the principles of Islamic religious, should prepare their financial tables in accordance with AAOIFI FRS. When looked at both the today and future targets, it will see that finance model based to production and profit and loss sharing is very important to an economy. Current accounting standards should meet the need for the operating principles of the Islamic banking system. From this point of view, this research is very important in terms of its contribution to the literature. In this study, qualitative research method was used. In the research, books, scientific articles and web pages of related institutions and organizations, IFRS standards and AAOIFI accounting standards were examined. Besides, an interview was conducted with the officials at the department of Budget and Financial Reporting in the head office of Albaraka Türk Participation Bank by mail. In accordance with existing accounting regulation in Turkey, murabahah transactions are recognized at the financial tables as loans by considering that participation banks undertake intermediary activities in this transaction. However, when Islamic financial instruments and Islamic accounting standards are examined, murabaha xx transaction is considered as an interest free instrument as well as a sale transaction according to AAOIFI accounting standards. This opinion became stronger when the financial statements prepared in accordance with the AAOIFI accounting standards of the participation bank were examined.