Âşık Hüseyin Sümmânîoğlu Üzerine Bir Monografi

Abstract

Âşık Edebiyatı, kökleri Sözlü Edebiyat Dönemine dayanan günümüzde hala filiz veren bir gelenektir. Türklerin var olduğu zamanlardan günümüze gelinceye kadar çeşitli evrelerden geçmiş, değişim ve gelişim göstermiştir. Yaşanılan dönemin soysal, kültürel ve siyası şartları, diğer şiir geleneklerinin etkisi geleneğin daralmasına ya da genişlemesine sebep olsa da bu gelenek günümüze kadar devam etmiştir. İlk şekliyle kendisini şaman, kam, baksı, oyun, ozan gibi isimlerle ortaya koyan gelenek temsilcilerinin, hekimlik, büyücülük, din adamlığı gibi yönleri de vardır. Günümüze gelinceye kadar âşık, ozan, halk şairi, saz şairi gibi isimlerle anılan bu şairler, hekimlik, din adamlığı özelliklerini kaybetmiş olsalar da şiirleriyle halkın duygu, düşünce ve hayallerine tercüman olmaya devam etmişlerdir. Günümüz âşıklarından, Sümmânî’nin soyundan gelen ve Sümmânî kolunu devam ettiren Hüseyin Sümmânîoğlu âşıklık geleneğinin önemli temsilcilerindendir. Bu çalışmanın birinci bölümünde Sümmânîoğlu’nun hayatı, şahsiyeti, âşıklık serüveni; ikinci bölümünde şiirlerinin üretim ve tüketim bağlamı ayrıntılı olarak incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise Sümmânîoğlu’nun şiirleri muhteva özellikleri, dil-üslup özellikleri ve yapısal özellikler bakımından incelenmiştir. Bu bölümde şiirleri biçimleri ve türlerine ayrılarak, sayısal tespiti yapılmıştır. Bu şiirler üretim ve tüketim bağlamları açısından incelenirken Şeref Boyraz’ın “Furkanî’nin Şiir Evreni Bağlamında Bir Monografi Denemesi” adlı eseri örnek alınmıştır. Şiirleri tür ve şekillerine göre ayırırken Doğan Kaya’nın “Tür ve Şekil Penceresinden İhlasî’nin Şiirleri” adlı eseri örnek alınmıştır. Sümmânîoğlu’nun hayatı ve âşıklık serüveniyle ilgili tespitler kendisiyle yaptığımız görüşmelerde sonucuda ortaya konmuştur. Sümmânîoğlu, şiirlerini hazırlıklı ya da irticalen söylemektedir. Şiirlerinin üretimine sebep olan olay ya da durumlar şiirlerin başında belirtilmiştir. Şiirlerin %90’ ında tarih bulunmamaktadır. Tarih atılan şiirlerinden hareketle üretim kronolojisi ve miktarı belirlenmiştir. Şiirlerin hangi ortamlarda tüketildiğinin tespiti yapılmıştır. Bu çalışmada Sümmânîoğlu’nun 686 şiiri olduğu tespit edilmiştir. Bu şiirler 37 adet tür ve biçimden oluşmaktadır. Biçimler arasında sayı bakımından en fazla koşma (563 adet), türler arasında ise öğütleme (100 adet) bulunmaktadır. En hacimli şiirleri destanlardır. En uzun destanı 34 dörtlükten oluşmaktadır. Çalışmamızda Sümmânîoğlu’nun şiirleri numaralandırılmış ve bu şiirlerin nazım birimini, ölçüsünü, ayak türünü, konusunu, nazım biçimini ve anlatım tutumunu gösteren bir tablo hazırlanmıştır. Sümmânîoğlu 512 şiirinde 11’li, 97 şiirinde ise 8’li hece ölçüsünü kullanmıştır. Diğer şiirlerinde 7, 15, 16, 20’li ölçüleri kullanmıştır. 553 şiirinde dörtlük, 20 şiirinde bent, 13 şiirinde beyit nazım birimini kullanmıştır. 53 şiirinde tek ayak, 633 şiirinde döner ayak kullanmıştır. Ekler bölümünde Sümmânîoğlu’nun ailesine yazdığı şiirlere, kendisi hakkında yazılan şiirlere, aldığı ödüllere ve fotoğraflara yer verilmiştir.

The origins of Minstrel Literature, has based on The Period of Oral Literature, is a tradition which still has burgeoned nowadays. It has gone through various times since the existence of the Turks, changed and progressed. Social, cultural and political conditions of the period, the effect of the other poem traditions have caused narrowing or expanding the tradition but the tradition has come until today. In the first form, the tradition representatives, who has revealed themselves with names such as “şaman, kam, baksı, oyun, ozan”, have also aspects like medicine, witchcraft, cloth. Until today, the poets called as “âşık, ozan, halk şairi, saz şairi” has lost the features of medicine, cloth but they have continued to articulate folk’s feeling, idea and imagery. From today’s minstrels, Hüseyin Sümmânîoğlu, who is descendant of Sümmânî and has continued Sümmânî’s way, is one of the important agents of the tradition. The life, personality, adventure of being a poet, production and consumption context of Sümmânîoğlu has been elaborated. In this study, we have gathered his 679 poems and 36 call and responses that are in his codex. We have examined these poems with regards to features of content, features of language and tone, and structural properties. We have examined the poems with regards to types and made a numeric determination. In the first chapter of the study, Sümmânîoğlu’ s life, personality, adventure of being a poet; in the second chapter production and consumption context of his poems has been elaborated. In the third chapter, Sümmânîoğlu’s poems have been examined with regards to features of content, features of language and tone, and structural properties. In this chapter his poems have been made a numeric determination to separated into shapes and types. While this poems have being examined with with regards to production and consumption context, Şeref Boyraz’s “Furkanî’nin Şiir Evreni Bağlamında Bir Monografi Denemesi” has been taken example. While the poems have being separated into types and shapes, Doğan Kaya’s work named “Tür ve Şekil Penceresinden İhlasî’nin Şiirleri” has been taken example. Determinations related to Sümmânîoğlu’s life and adventure of being a poet have been revealed as a result of interviews we made with him. Sümmânîoğlu says his poems preparedly or extemporally. Event or situations that caused the production of his poems have been mentioned at the beginning of poems. % 90 of the poems do not have date. Chronology and quantity of production have been determined from the poems dated. It has been determined where the poems were consumed. In this study, it has been determined that Sümmânîoğlu have 686 poems. The poems consist 37 types and shapes. There are most ballad (563) in terms of number among shapes and recommendation (100) among types. Their most voluminous poems are epics. His longest epic consits of 34 quadrants. Sümmânîoğlu’s poems have been enumarated and a table taht shows this poems’ verse unit, size, types of rhyme, topic, verse form and tone. Sümmânîoğlu has used 11 syllable in his 512 poems, 8 syllable in his 97 poems. He has used 7, 15, 16, 20 syllables in his other poems. He has used stanza in his 553 poems, batch in his 20 poems and couplet verse unit in his 13 poems. He has used single rhyme in his 53 poems, double rhyme in his 633 poems. The attachments section consists the poems that Sümmânîoğlu writes to his family, the poems written about himself, awards that he received and photographs.