17.Yüzyılda Ankara’da Hacı Doğan Mahallesi

Abstract

İç Anadolu coğrafyasında yer alan Ankara, ilk çağlardan beri bulunduğu alan itibariyle önemli bir yerleşim bölgesi olmuştur. Bu olguya paralel olarak şehir kendi içerisinde sosyal, siyasi ve fiziksel olarak değişiklikler geçirmiştir. Bu değişiklikler içinde XVII. yüzyıl’da Osmanlı dönemi Ankara şehrinde bulunan Hacı Doğan Mahallesi’nin konumu ve tarihsel gelişimi çalışmamızın ana konusu oluşturmaktadır. Bu çalışma bir bakıma Osmanlı dönemi Ankara şehri içerisinde meydana gelen sosyal ve fiziksel değişimlerin, şehrin en küçük parçası olan bir mahalle üzerindeki yansımalarının değerlendirilmesidir. Tez çalışmamızın konusuna ışık tutan en önemli kaynak Osmanlı arşiv vesikalarından birisi olan Şer’iyye Sicilleri ‘dir. Kaynakların ve mevcut imkânların elverdiği ölçüde Hacı Doğan Mahallesi’nin sosyal, ekonomik ve fiziksel durumunu bir bütün halinde ortaya koymayı amaçlayan bu çalışma beş bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölüm "Tarihte Ankara" başlığı altında sunulmuş olup, Ankara'nın en eski dönemlerinden günümüze kadar geçirmiş olduğu evreler incelenmiştir. İkinci bölümde ise, bir mekân olarak ele alınan şehir ve mahalle hakkında bilgi verilmeye çalışılmış, bunun yanında Hacı Doğan Mahallesi’nde bulunan ev ve ev eşyaları hakkında bilgi verilmiştir. Amacımızın Hacı Doğan Mahallesi’nin sınırlarının ve genişlediği alanın belirlenmesi olması, çalışma esnasında dini ve sivil mimari yapıların incelenmesini de beraberinde getirmiştir. Bu nedenledir ki çalışmamızın bu bölümünde mahallede bulunan yapılar analiz edilmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölüm "Sosyal Hayat" başlığı altında incelenmiş olup, Osmanlı dönemi Ankara Hacı Doğan Mahallesi’nde meydana gelen nişan, nikâh, evlenme, boşanma ve çocukları da içinde alan ailenin oluşma ve dağılma süreci açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmamızın dördüncü bölümü "Toplum Düzenini Bozan Olaylar" başlığıyla, mahalle içerisinde meydana gelen hırsızlık, gasp, yaralama, iftira, adam öldürme, tecavüz gibi konular üzerinde durulmuştur. Çalışmamızın son bölümünde ise, "Ekonomik Hayat" üzerinde mahallenin gayrimenkul fiyatları, mahalle halkı arasında meydana gelen borç-alacak ilişkileri, kişiler arasında olan hizmet davaları vs. açıklanmaya çalışılmıştır.

Ankara, which is located in Central Anatolia, has been an important settlement area since the early ages. Parallel to this phenomenon, the city has undergone social, political, and physical changes. The main subject of our study is the position and historical development of the Hacı Doğan Neighborhood in Ankara in XVII. Century Ottoman period, as one of these changes. In one respect, this study evaluates the reflections of social and physical changes occurred in Ottoman city Ankara on a neighborhood, which is the smallest part of the city. One of the most important sources that shed light on the subject of our thesis is Şer’iyye Records, which is one of the Ottoman archives. This study consists of five parts which aim to reveal the social, economic, and physical condition of Hacı Doğan Neighborhood as a whole as resources and available facilities permit. The first chapter is presented under the title of "Ankara in History" and examines phases Ankara passed through from its earliest periods to the present. The second part gives information about the city and the neighborhood which was considered as a place, and information about the houses and household items in Hacı Doğan neighborhood. The fact that our aim is to determine the boundaries and expanding area of Hacı Doğan Neighborhood brings about the examination of religious and civil architectural structures within the scope of the study. For this reason, this part of the study analyzes the structures in the neighborhood. The third chapter is titled as “Social Life” and explains the formation and dissolution of family including engagement, marriage, wedding, divorcement, and children, which took place in Hacı Doğan Neighborhood in Ottoman period Ankara. Fourth chapter of our study, titled as “Events Disturbed the Social Order”, discusses subjects such as theft, extortion, bodily injury, slander, murder, and rape that occurred in the neighborhood. The last part of our study, “Economic Life”, explains the real estate prices of the neighborhood, debt-credit relationships between the people of the neighborhood, and service cases among people real estate prices of the neighborhood on "Economic Life", debt-receivable relations between the people of the neighborhood, service suits among people.