9-12. Yüzyıl Resimli El Yazmaları Işığında Bizans’ta Mobilya

Abstract

Tezin konusu “9.-12. Yüzyıl Bizans Resimli El Yazmalarında Mobilya” dır. Bu çalışmanın amacı, 9.- 12. yüzyıllar arasında yazılmış ve resimlenmiş olan el yazmalarında yer alan mobilya türlerini belirlemek ve içlerinde tanımlanabilecek durumda olanları inceleyerek değerlendirmektir.Amacımız Bizans mobilya tür ve tiplerini belirlemek olduğu için sahnelerin konusu ve ikonografisine, mobilya dışında yer alan süslemelere değinilmemiştir. Mobilya konusunu seçmemizdeki temel sebep ise Başpiskopos Maksimianus’un fildişi katedrası (6.yy.) gibi nadir bir örnek dışında herhangi bir müzede veya sergide günümüze gelebilen Bizans mobilya örneğinin bulunmamasıdır. Tez kapsamında ilk bölümde; el yazmasının kökeni ve malzemelerden papirüs ve parşömen hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde; Bizans sanatında el yazmalarının öneminden bahsedilmiş ve Bizans resimli el yazmalarına örnekler verilerek açıklanmıştır. Üçüncü bölümde; mobilya teriminin terminolojisine değinilmiş ve tarihte (Antik Mısır, Mezopotamya Uygarlığı, Antik Yunan ve Antik Roma) mobilya kullanımından bahsedilmiştir. Dördüncü bölümde; ise Bizans’ta mobilya kullanımına değinilmiş ve tespit edilen kitap resimlerindeki mobilyalar beşinci bölümde katalog halinde tanıtılmıştır. Mobilya örneklerinin tespit edilmesi için müze ve kütüphanelerin dijital el yazması katalogları taranmış ve tanımlanabilecek durumda olanlar seçilmiştir. Çalışmamız sırasında, 18 müze ve kütüphanede 41 el yazması içerisinden 322 mobilya incelenmiştir.9. yüzyıla tarihlenen 3 el yazması örneğinde; 26 podest, 12 taht, 9 yatak,9 masa, 5 tabure ve 1 rahle olmak üzere 62 mobilya incelenmiştir. 10. yüzyılda tarihlenen 6 el yazması örneğinde;10 podest, 6 yatak,5 masa, 4 tabure, 2 koltuk, 2 rahle1 tahtve 1 dolap olmak üzere toplamda 32 mobilya incelenmiştir. 11. yüzyıla tarihlenen 16 el yazmasında; 35 podest, 17 dolap, 16 rahle,15 tabure, 8 koltuk,6 taht,6 masa, 4 sandalye ve 2 yatak, 12. yüzyıla tarihlenen 16 el yazmasında;40 podest,23 rahle, 22 dolap, 14 tabure, 12 koltuk, 6 masa,4 taht, 2 yatak ve 2 beşik incelenmiştir. Ancak 9. yüzyılda dolap, koltuk ve sandalye örneği ile karşılaşılmamış, rahlenin ise bir örneği tespit edilmiştir. 10. yüzyılda sandalye örneği xvi tespit edilmemiştir. Beşik örneğine ise 12. yüzyıldaki tasvirlerde karşımıza çıkmaktadır. Kataloglar incelendiğinde Bizans mobilyalarında birbirinden farklı tarzda üretilen pek çok mobilya örneği olduğu anlaşılmaktadır. Balık biçimli kaideli rahleler, iki katlı podestler, üstü masa olarak kullanılan içleri raflı dolaplar, sırt dayama kısımları kavisli veya iplerle ağ olarak örülmüş koltuklar ve sandalyeler, şilte kaplı ve tırabzanlı yataklar, oymalı beşikler ve inci dizili veya renkli taş kakmalı süslü tahtlar el yazmalarında karşımıza çıkan mobilya örneklerinden bazılarıdır.

The subject of the thesis is “Byzantine Furniture in the Illustrated Manuscripts in the 9th-12th Centuries.” The purpose of this study is to identify the furniture types given place to in manuscripts written and illustrated in the 9th-12th centuries and analyze and evaluate the ones which can be defined. Since our purpose is to identify Byzantine furniture kinds and types, the subject and iconography of the scenes and ornaments other than furniture were not dealt with in the study. The main reason why we chose the subject of furniture is that, there are no Byzantine furniture samples which have reached the present time to be preserved at a museum or exhibition with the exception of Archbishop Maximianus’ ivory cathedra (6th century.) Within the scope of the thesis, information about the history of the manuscript and the papyrus and parchment paper as the materials used in the manuscripts is given in the first part. The importance of Byzantine manuscripts is explained in the second part and the illustrated Byzantine manuscripts are explained through examples. In the third part, the terminology of the term furniture and the use of furniture throughout history were given place to (Ancient Egypt, Mesopotamian Civilization, Ancient Greece and Ancient Rome). The fourth part covers the use of furniture in the Byzantium Empire and the furniture parts identified in the illustrations of the manuscripts are introduced in the form of a catalogue. With the purpose of identifying the furniture samples, the digital manuscript catalogues of museums and libraries were scanned and the identifiable ones were selected. During our research, 322 furniture parts found in 41 manuscripts in 18 museums and libraries were analyzed. In the 3 manuscripts samples dated to the 9th century, 62 furniture parts, namely 26 podests, 12 thrones, 9 beds, 9 tables, 5 stools and 1 lectern were analyzed. A total of 32 furniture parts found in 6 manuscripts dated to the 10th century, namely 10 podests, 6 beds, 5 tables, 4 stools, 2 sofas, 2 lecterns and 1 cabinet were analyzed. In the 16 manuscripts dated to the 11th century, 35 podests, 17 cabinets, 16 lecterns, 15 stools, 8 sofas, 6 thrones, 6 tables, 4 chairs and 2 beds and in the 16 manuscripts dated to the 12 century, 40 podests, 23 lecterns, 22 cabinets, 14 stools, 12 sofas, 6 tables, 4 thrones, 2 beds and 2 cradles xviii were analyzed. However, sofa and chairs samples dated to the 9th century were not found and only one lectern samples was identified. Chairs samples dated to the 10th century were not identified. Samples of cradles appear in the depictions dated to the 12th century. When the catalogues were analyzed, it was seen that there are many types of Byzantine furniture produced in various styles. Lecterns with pedestals shaped like fish, two-layered podests, cabinets with shelves whose top part were used as tables, sofas and chairs whose back rests are either curved or knitted like nets with thread, beds with mattresses and railings, engraved cradles and colored stone studded ornamented thrones are among some of the furniture types we came across in the manuscripts.