Göndelenözü Deresi (Akdağmadeni-Yozgat) boyunca derekumu örneklerinde kurşun-çinko-bakır dağılımı ve anomali sahalarının belirlenmesi

Abstract

Akdağmadeni (YOZGAT) bölgesi Türkiye'nin en önemli kurşun-çinko provenslerinden birisidir. Bölgede bilinen Pb-Zn yatakları Çiçekli Tepe, Akçakışla, Aşağıçulhalı, Başçatak ve Tad Deresi yörelerinde bulunmaktadır. Bu yataklar çoğunlukla Akdağ Metamorfitleri ile bunları kesen Yozgat Batoliti'ne ait granitoyitlerin sınırlarında oluşmuşlardır. Göndelenözü Deresi, Akdağ metamorfitlerini ve granitoyitleri güneyden kuzeye doğru kesen ve Akçakışla yatağı dışında bilinen tüm yataklardan malzeme alan bir deredir. Bölgede yeni yatakların aranmasında dere kumu örnekleri jeokimyası incelemelerinin kullanılabilirliğini belirlemek amacıyla bu derenin kollarından dere kumu örnekleri toplanmış ve Pb-Zn-Cu dağılımları incelenmiştir. On incelemelerin sonuçlarına göre; örneklerin soğuk HCl ile çözülmesi ve atomik absorpsiyon spektrometresi ile analizi şeklindeki bir yöntem, en uygun kimyasal analiz yöntemi olarak, -200 mikron tane boyu ise en uygun tane boyu olarak seçilmiştir. Örneklerin Pb, Zn ve Cu içerikleri sırasıyla; 16 ile 550 ppm, 30 ile 622 ppm ve 9 ile 84 ppm aralıklarında değişmektedir. Dağılım aralıklarının genişliği bu elementlerin dere kumu örnekleri içindeki dağılımlarının logaritmik olduğunu göstermektedir. Histogram yöntemiyle yapılan istatistiksel değerlendirmelerde histogramların sağa doğru genişlemiş olmaları nedeniyle "ortalama + standart sapma" yöntemiyle topluluklar ayrılmış ve "ortalama + 2 standart sapma"dan büyük değerler 1. Derece, "ortalama + 1 standart sapma ile ortalama + 2 standart sapma" arası değerler 2. Derece, "ortalama ile ortalama + 1 standart sapma " arası değerler ise 3. Derece anomali topluluklar olarak tanımlanmıştır. Anomali toplulukların sahadaki dağılımları Pb ve Zn anomalilerinin aynı yerlerde, Cu anomalilerin ise farklı yerlerde konumlandıklarını göstermektedir. Zn anomalileri daha geniş ve daha düzgündür. Ayrıca, 1. Derece ve 2. Derece anomaliler bilinen cevherleşme yerleri ile ilişkili iken 3. Derece anomaliler bilinmeyen ve işletilmeyen, yeni cevherleşmelerle ilişkili olabilir.

Akdağmadeni (Yozgat) region is one of the important lead and zinc province in Turkey. The known Pb-Zn deposits of the region are located around the Çiçekli Tepe, Akçakışla, Aşağıçulhalı, Başçatak and Tat Deresi areas. These deposits mostly occured along the contact between Akdağ metamorphics and intruded granitoids of Yozgat Batholite. Göndelenözü Deresi is a stream which cuts the Akdağ metamorphics and granitoids from south to north direction and receives the materials from the known deposits except the Akçakışla deposit. Stream sediments collected from the branches of this stream and the dispersions of Pb-Zn-Cu have been investigated to see whether the stream sediment geochemistry is useful in exploration of new deposits in this region. As the results of preliminary investigations; a methode of dissolving of samples in cold HCl and analysing of Pb-Zn-Cu in an atomoic absorpsion spectrometry was identified as the most suitable methode of chemical analyses and the size fraction of -200 micron was identified as the most suitable grain size fraction. The Pb, Zn and Cu contents of samples range from 16 to 550 ppm, from 30 to 622 ppm and from 9 to 84 ppm respectively. The large dispersion ranges of values show that the geochemical dispersion of these elements in stream sediments are logarithmic type. Since the curves on the histogram graphics are extended trough the right hand side, the population were identified by "mean and standart deviation methode", and the populations in the ranges of "higher than mean + 2standart deviation", "mean + 1 standart deviation to mean + 2standart deviation" and "mean to mean + 1 standart deviation" are asumed as 1st, 2nd and 3rd grades anomalies respectively. The investigation of the field dispersion of the anomaly populations show that; the Pb and Zn anomalies are located in the same areas while Cu anomalies located in different places. The Zn anomalies are more wide and more regular comparing to those of other elements. In addition, 1st and 2nd grade anomalies are releated to the know mineralization areas but 3rd grade anomaly fields may be related to the unknow and unmined, new mineralization fields.