Divriği (Sivas) yöresinin jeolojisi ve yapısal evrimi

Abstract

İnceleme alanı, Doğu Toroslar'ın kuzey kesiminde ve Sivas havzasının güney kenarında Divriği, Sincan ve Kangal arasındaki bir bölgede yer almaktadır. Bu çalışmada yörenin temel jeolojik özellikleri ışığında yapısal evriminin incelenmesi amaçlanmıştır. İnceleme alanının temeli, Torosların göreli otoktonunu oluşturan Alt Paleozoyik yaşlı kırıntılı kayalar, Üst Paleozoyik-Mesozoyik yaşlı platform türü karbonatlar, allokton konumlu Üst Kretase yaşlı ofiyolitli karışık ve Jura yaşlı ofiyolit topluluğundan oluşan bir mozayikle temsil edilmektedir. Bu mozayiğin üzerine Maastrihtiyen-Kuvaterner aralığında oluşmuş bir örtü, açılı uyumsuzlukla gelmektedir. Örtünün en alt düzeyi polijenik çakıltaşı ile başlayan Maastrihtiyen yaşlı volkano-tortul diziden oluşmaktadır. Paleosen'de Divriği Granitoyidleri'nden oluşan intrüzif kayalar, temeli oluşturan tektonik birimleri ve Maastrihtiyen yaşlı volkano-tortul diziyi kesmiştir. Daha sonra, alt düzeylerden üst düzeylere doğru sıra ile Eosen yaşlı sığ denizel oluşuklar, Üst Oligosen-Alt/Orta Miyosen yaşlı gölsel ve akarsu tortulları, Üst Miyosen-Alt Pliyosen yaşlı akarsu ve gölsel oluşukları, Üst Pliyosen-Kuvaterner yaşlı akarsu oluşukları, volkanitler, alüvyon ve taraçalar ile temsil edilen kayatürü toplulukları açılı uyumsuzlukla kendilerinden daha eski birimlerin üzerinde yer almaktadırlar. İnceleme alanında, Maastrihtiyen öncesi yaşta olan paleotektonik yapılar, ağırlıklı olarak kuzeye eğimli, bindirmelerle temsil edilmektedirler. Bu yapılar boyunca allokton birimler, göreli otoktonun üzerinde yer almaktadır. Maastrihtiyen-Alt Pliyosen yaşlı geçiş dönemi tektonik yapıları kuzeyde KKB-GGD, güneyde ise KD-GB uzanımlı kıvrım sistemleriyle temsil edilmektedir. Buna göre, KD-GB uzanımlı paleotektonik birimlerin oluşturduğu yükselimin kuzeyinde yaklaşık olarak KKD-GGB doğrultulu sıkışma egemen iken, güneyinde KB-GD doğrultulu bir sıkışma egemen olmuştur. Üst Pliyosen-Kuvaterner yaşlı Neotektonik yapılar ise atımları l km' yi geçmeyen KD-GB ve KB-GD doğrultulu eşlenik faylar ve K-G doğrultulu normal faylarla temsil edilmektedir. Yukarıda sunulan temel jeolojik veriler incelendiğinde yöredeki ofiyolitlerin ve ofiyolitli karışığın daha kuzeyden güneye doğru devinerek üzerleme mekanizmasıyla Toros göreli otoktonu üzerine gelip yerleştiği ve bu yerleşimin Maastrihtiyen öncesinde tamamlandığı görülür. Bölgedeki granitoyidler, paleotektonik evreden sonra yerleşmişlerdir. Maastrihtiyen-Alt Pliyosen aralığında oluşan örtü ise çeşitli doğrultularda gelişen sıkışmanın güdümünde kıvrımlanmıştır. Geçiş dönemini temsil eden bu sürecin sonunda paleotektonik birimler, inceleme alanının ortasında yaklaşık KD-GB doğrultulu bir yükselim boyunca yüzeylenmiştir.Üst Pliyosen-Kuvaterner aralığında Neotektonik evrede oluşan birimler ise kıvrımlanmamış ve ağırlıklı olarak K-G doğrultulu bir sıkışmanın güdümünde KB-GD doğrultulu sağ ve KD-GB doğrultulu sol yönlü eşlenik faylar ve K-G doğrultulu normal faylar gelişmiştir. BU yapılar, KAF ve DAF sistemlerini oluşturan neotektonik süreçlerle uyum içinde gelişmişlerdir.

The investigated area is situated to the north of the Eastern Taurus and in the south of the Sivas basin, among Divriği-Sincan and Kangal towns. In this study, it has been aimed to define structural evolution of the region in the light of main geological characteristics. The basement of the area is represented by a mosaic that is made up of Lower Paleozoic clastic rocks, Upper Paleozoic-Mesozoic platform type carbonates of the Taurus Relative autochton, allocthons units of Upper Cretaceous ophiolitic melange and Jurassic Ophiolitic Suite. The Maastrichtian-Quaternary cover overlies the mosaic uncomfortably. The lowermost of the cover starts with apoligenic conglomerate of the Maastrichtian volcano-sedimentary sequence. In the Paleocene, Divriği Granitoides intruded the basement tectonic units and also the Maastrichtian volcano-sedimentary sequence, ,as well. In the following, from lower to upper levels, Eocene shallow marine deposits, Upper Oligocene-Lower/Middle Miocene lacustrine to fluvial rocks, Upper Miocene-Lower Pliocene fluvial to lacustrine deposits, Upper Pliocene-Quternary fluvial elastics to volcanics, alluvium and terrace deposits overlie unconformably the older rock units, respectively. In the studied area, Pre-Maastrichtian paleotectonic structures are mainly represented by the overthrusts plunging to the north. Along these overthrusts, allocthonous units abducted the Taurus Relative Autochton. Maastrichtian-Lower Pliocene transitional tectonic structures are represented by the folded systems in the NNW-SSE trending to the north, in the NE-SW trending to the south of the region. On the basis of this setting, NEE-SSW compression is dominant to the north, NW-SE compression is dominant to the south of NE-SW trending rise of the basement rocks, which is made up of paleotectonic units. Upper Pliocene-Quternary Neotectonics structures are represented by conjugate NE-SW and NW-SE trending faults and N-S trending normal faults whose lateral slips is not more than 1 km. On the basis of main geological data presented above, it is suggested that ophiolites and ophiolitic melange of the region moved from north to south, and obducted over the Taurus Relative Autochton. The emplacement of the allocthonous units had been completed before Maastrictian time, and the granitoides had been intruded the region after paleotectonic period. Maastrichtian-Lower Pliocene cover has been folded under the control of the compression in different trending processes. In the end of transitional tectonic period, paleotectonic units outcroped along NE-SW trending rise of the basement rocks in the middle of the study area. Upper Pliocene-Quaternary units of the Neotectonic period have not been folded and NW-SE trending right lateral and NE-SW trending left lateral conjugate faults and N-S trending normal faults occurred under the control of N-S directing compression. These structures have formed in accordance with the neotectonic processes representing North Anatolian Fault (NAF) and East Anatolian Fault (EAF) systems.