Piyasa Başarısızlıkları

Abstract

Piyasa ekonomisi taraftarları bütün düşüncelerini tam rekabet piyasası varsayımına dayandırmakta, piyasanın kendi kendine bütün sorunları çözeceğini, üretim, tüketim ve gelir dağılımında kendiliğinden etkinlik sağlayacağını ve devletin ekonomiye müdahale etmemesi gerektiğini savunmaktadır. Oysa, piyasa mekanizması aracılığıyla kaynak dağılımında etkinliğin sağlanması her zaman olası değildir. Piyasa ekonomisi her zaman tek başına Pareto etkin dağılımı sağlayamamakta, kimi alanlarda ekonomik etkinliği sağlamakta yetersiz kalmaktadır. Piyasa başarısızlıkları olarak ifade edilen bu ekonomik etkinlikten sapmaların başlıca nedenleri, kamusal mallar, dışsallıklar, aksak rekabetçi oluşumlar, asimetrik bilgi, risk ve belirsizlik, fiyatların yapışkanlığı, arz ve talep arasındaki gecikme, negatif eğimli arz pozitif eğimli talep, gelirin hakça paylaşılamaması ve ekonomik istikrarsızlıktır. Piyasanın başarısız olduğu bu durumlar, devleti ekonomiye çeken önemli birer gerekçe olmakta ve devlet fiyat mekanizmasının eksikliklerini gidermek amacıyla ekonomiye müdahale etmektedir. Günümüzde devlet yalnızca yönetsel işleviyle kendini sınırlandırmamakta, dışişleri hizmetinden tüketim mallan üretimine dek uzanan geniş bir alan içinde faaliyete bulunmaktadır. Bu çalışmada, devletin ekonomiye müdahale etmesinde son derece önemli rol oynayan ve piyasa başarısızlığına yol açan bu etmenler üzerinde durulmuştur.

Supporters of market economy, who ground all of their thoughts on the theory of perfect competition market, defend that the market itself can solve all problems, obtain efficiency on production, consumption and income distribution and also maintain that governments should not interfere with economy. Nevertheless, maintaining efficiency in resource allocation is not always probable through market mechanism. Market economy cannot always achieve the Pareto effective distribution by itself and remain inadequate at providing economic efficiency in some areas. Principal reasons for these deviations from economic efficiency that is expressed as market failures are public goods, extemalities, formations of imperfect competition, asymmetric information, risk and uncertainty, rigidity of prices, delay between supply and demand, negative inclined supply curve and positive inclined demand curve, unfair distribution of income and economic instabitities. In each of these situations which market failed, there are important reasons far government to interfere with economy, and government interfere with economy in order to compensate lacking of price mechanism. Today, government not only limits itself with its administrative function but also it has activities in a large area, extending from fareign affairs to production of consumption goods. In this study, the factors, which play vital roles in government interference with economy, and which lead to market failures, are analysed.