Yüklemin Özne ve Nesne İlişkisi

Abstract

Türkçe sözdizimi çalışmalarında -genellikle- yüklem ve özne temel öğe nesne de yardımcı öğe olarak işlenir. Bazı araştırıcılar da temel öğe olarak sadece yüklemi kabul etmektedir. Ne birinci ne de ikinci yaklaşım tarzı doğrudur. Zira, kurucu öğe olan yüklem, özne veya nesne olmadan cümle kuramaz. Dolayısıyla yüklem, daima; özne veya nesne de birbiriyle değişmeli olarak temel öğedir. Yani, yüklemin temel öğe oluşu değişmez; özne ve yüklemin temel öğe oluşu ise yüklemin türüne göre değişkendir. Bu yazının dayandığı temel nokta, yüklemin türüne göre tamamlayıcı temel öğelerin değişkenlik gösterdiğidir. Yüklem kılış fiili ise yüklemin yanındaki temel öğe özne; yüklem oluş fiili veya isim ise yüklemin yanındaki temel öğe, nesne olacaktır. Buna göre, cümlelerdeki tamamlayıcı temel öğeler esas alındığında nesneli ve özneli cümle olmak üzere iki farklı cümle tipi ortaya çıkmaktadır. Nesneli cümlelerde iki temel öğe vardır: Yüklem ve nesne. Özneli cümlelerde ise kılış fiilinin çatısına göre temel öğe değişmektedir. Netice itibariyle, cümlenin bir kurucu ve iki tamamlayıcı olmak üzere üç temel öğesi vardır. Yüklem yanına bu tamamlayıcı temel öğelerden en az birini almadan cümle kuramaz. Nesneli cümlelerde özne bulunmaz; ancak, özneli cümlelerin geçişli olması durumunda nesne de temel öğe olarak cümleye katılabilir.

In Turkish syntax works as basic element predicate and subject, as auxiliary element object are –usually- functioned. However some of resarchers accept only predicate as basic element. Neither first nor second style of aproach is true. Because predicate which is constituent element can’t make sentence without subject or object. Consequently predicate is always and with change each other subject and object is basic element. So, it doesn’t change that predicate is basic element; subject and predicate whether is basic element is changeability accourding to kind of predicate predicate. In this writing basic point is that comlementary basic elements are changeable accourding to kind of predicate. İf predicate is kılış predicate, basic element beside predicate will be subject. İf predicate is oluş predicate or noun, basic element beside predicate will be object. Therefore when complementary basic elements in sentences are based on, style of two different sentences as sentence with subject and sentence with object will appear. There are two basic element in sentence with object: predicate and subject. İn sentences with subject basic element changes accourding to çatı of kılış predicate. Finally there are three basic element as ones of them is founder and two of them is complementary. Predicate dosen’t make sentence without the least of complementary basic elements. There is no subject in sentences with object but if sentences with object have transitive predicate, object can make sentence as basic element.