SİVAS' TAKİ SELÇUKLU DÖNEMİ YAPILARINDA KULLANILAN BEZEME UNSURLARI ve EL SANATLARINA YANSIMALARI

Abstract

Sivas ilinde, Selçuklular döneminden kalan, yüksek bir sanat ve kültürel birikimin somutlaşmış örneği olan çok sayıda mimari eserler bulunmaktadır. Bu dönem, medreseleri ve bilim adamlarının çokluğu nedeniyle "Darül-Ulema" (Bilginler Şehri) olarak anılmaktaydı. XIII. yüzyılın başlarında, Divriği'de Mengücekoğulları Dönemi'nin en önemli eseri olan ve 1985 yılında UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası listesine alınan Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, dönemin en değerli yapıtlarının başında gelmektedir. XIII. yy sonlarında ise, Sivas'ın ufkunda yükselmiş olan anıtsal üç yapı Gökmedrese, Çifte Minareli Medrese ve Buruciye Medresesi şehre vurulmuş üç Selçuklu mührü olarak anılmış ve Selçuklu Dönemi'nde şehrin "Darül-ala" (Yücelik Beldesi) olarak da anılmasına sebep olmuştur. Bu yapıların her biri günümüze kadar orijinalliğini koruyarak gelmiş bulunmaktadır. Bu çalışmada, Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, Gökmedrese, Çifte Minareli Medrese ve Buruciye Medresesi'nde bulunan, bezeme örnekleri incelenmiştir. Yapıların süslemesinde kullanılan taş, ahşap, çini aksamlar üzerindeki, süsleme unsurları incelenerek açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca geometrik, bitkisel, yazı, figürlü, nesneler, mukarnas ve mimari formlar, kozmik ve sembolik motifler olmak üzere yedi tür bezemenin kullanıldığı yöresel el sanatlarımızdan örnekler verilmiştir. Her biri özel anlamlar taşıyarak nakşedilen bu motiflerin, geleneksel el sanatlarımıza yeni örnekler kazandırabilecek bulunmaz bir kaynak olduğu düşünülmektedir.

There are a lot of architectural work of art from Seljukians that are examples of a high art and cultural background in Sivas city. At that point, of time this city is called the city of scientists because of the plentifulness of the scientists and madrasahs (universities). Divriği Ulu Mosque and Hospital, which is builded in the early part of thirteenth century by Menguceks in Anatolia and listed as World Heritage Site by UNESCO in 1985, is one of the most valuable work of arts in that term. In the later century, the three monumental building Gökmedrese, Çifte Minareli Medrese and Buruciye Medresesi is known as a seal impressed to city by Seljukians and because of this, the city is called "sovereignty place" in that term. Each of these works of art maintains its originality today. In this paper, the pattern samples on Divriği Ulu Mosque and Hospital, Gökmedrese, Çifte Minareli Medrese and Buruciye Medresesi are examined. Decoration elements on stone, wood and tile sections used for ornamentation are examined and explained. Examples of local handicraft are gived on which seven kinds of decorations such as geometrical, herbal, script figures, items, muqarnas and architectural forms, cosmic and symbolic patterns are used. Some patterns each of which has special meanings are considered as a rare reference that may gain new examples to our traditional handicrafts.