S. Y. MALOV VE E. R. TENİŞEV’İN SARI UYGURCA SÖZLÜKLERİ ÜZERİNE ETİMOLOJİK DENEMELER: E MADDESİ

Abstract

Bu çalışmanın amacı Sarı Uygurca üzerine etimolojik bir sözlük hazırlamaktır. Bu amaçla, 1957 yılında Sergey Yefimoviç Malov'un yayımladığı Yazık jyoltıh uygurov: Slovar' i grammatika ve 1976 yılında Tenişev'in yayımladığı Stroy sarıg-yugurskogo yazıka adlı çalışmaların "E" maddeleri incelenmiştir. Bu çalışmaların sözlük bölümlerindeki maddeler ve madde içerisindeki cümle örnekleri Türkiye Türkçesine çevrilmiş, çeviri yapıldıktan sonra sözcüklerle ilgili etimolojiler verilmiştir. Bu sözcükler hem tarihî hem de modern Türk dilleri ile karşılaştırılmıştır. "E" maddesinde özel isim ve yer isimleri hariç toplam 114 sözcük tespit edilmiştir. 114 sözcükten 8'i Moğolcadan, 3'ü Çinceden, 1'i ise Sanskritçeden alıntıdır. Bu karşılaştırmalı çalışmanın sonuçları şöyledir: Sarı Uygurca ile Kuzey ve Güney Sibirya Türk dillerinde 11 ortak sözcük tespit edilmiştir. Tespit edilen bu sözcükler şunlardır: e- ~ er-, eç-, eçir-, egen, elig, enek, e?ge, er, erle-, erte, eser-. Sarı Uygurca söz varlığının 39'u Hakasçada, 37'si Altaycada, 35'i Tuvacada, 25'i de Yakutçada saptanmıştır. Ortaya çıkan bu veri yaklaşık değerleri içermekle birlikte Sarı Uygurcanın Güney Sibirya dilleri ile yakından ilgili olduğunu teyit etmektedir. "E" maddesinin söz varlığı doğrultusunda bütün modern dillerde ya da dil gruplarında kimi ses değişikleri ile görülen 24 ortak sözcük belirlenmiştir: e- ~ er-, eç-, eçikı, eçir-, elçı, elig, elt-, enek, er, eren, erk, erte, erüt-, esen, eske, esür-, eşt, et, et-, etek, ezek, ezengı, ezer, ezerte

The subject of this paper is to create an etymological dictionary on Yellow Uyghur. For this purpose, “E” items were investigated in Yazık jyoltıh uygurov: Slovar' i grammatika published by Sergey Yefimoviç Malov in 1957 and Stroy sarıg-yugurskogo yazıka published by Tenişev in 1976. Items of dictionary parts and sentence examples in the items that were taken from these studies were translated into Turkish and etymologies about the words were listed. Then those words were compared with both historical and modern Turkic languages. A total of 114 words were identified in “E” item except for proper and place name. It was found that 8 of the 114 words are loanwords from Mongolian, 3 of them from Chinese, 1 of them from Sanskrit. The results of this comparison study are as follows: 11 common words were identified in Yellow Uygur and North-South Siberian Turkic languages. These worda are as follows: e- ~ er-, eç-, eçir-, egen, elig, enek, e?ge, er, erle-, erte, eser-. It was found that Yellow Uyghur words were detected in some languages, such as 39 of them in Khakas, 37 of them in Altay, 35 of them in Tuvanian and 25 of them in Yakut. This data containing approximate value confirms that Yellow Uyghur is closely related to South Siberian Turkic languages. It was determined 24 common words which are seen with some sound changes in all modern languages or languages groups in accordance with vocabulary of “E“ item: e- ~ er-, eç-, eçikı, eçir-, elçı, elig, elt-, enek, er, eren, erk, erte, erüt-, esen, eske, esür-, eşt, et, et-, etek, ezek, ezengı, ezer, ezerte