TANZİMAT DÖNEMİ CİZYE DEFTERLERİNE GÖRE AMASYA'DA GAYRİMÜSLİMLER

Abstract

Osmanlı toplumu, Müslümanlar ve gayrimüslimler olmak üzere iki temel unsurdan oluşmaktaydı. Osmanlı toplumsal yaşamını daha iyi analiz edebilmek ve bu alanda nitelikli çalışmalar ortaya koyabilmek için Müslüman reaya ölçüsünde gayrimüslim reayanın da inceleme altına alınması gerekmektedir. Bu noktada gayrimüslimlerin Osmanlı toplum hayatı içerisindeki rolleri, ülke ekonomisine katkıları, mesleki eğilimleri, yaşam standartları gibi bazı konular önem kazanmaktadır. Gayrimüslimlerin sosyo-ekonomik hayatlarına dair önemli ipuçları yakalayabileceğimiz temettuat defterleri, şer'iyye sicilleri, terekeler, nüfus defterleri, gibi birincil kaynaklara ek olarak cizye defterleri, bize bu konuda oldukça kapsamlı bir bilgi içeriği sunmaktadır. Bu çalışmada 1847 yılı cizye defterleri çerçevesinde 19. yüzyıl ortalarında Amasya'da bulunan mükelleflerin tahmini nüfusları, mesleki dağılımları, cizye sınıfları ayrıntılı olarak ele alınmış; defterlere kayıtlı hane ve şahıs isimleri üzerinde de istatistiksel bir değerlendirme yapılmıştır.

Ottoman community was consisted of two components including Muslims and nonMuslims. To analyse the Ottoman social life better and producing qualified studies in this field, non- muslim community must be reviewed as much as Muslims. In this point some topics such as the role of the non- Muslims in the Ottoman social life, their contributions to the country's economy, vocational predispositions and life standards come into prominence. To get a line on the socio-economic life of non- Muslims in addition to the primary documents like Ottoman court records (Osmanlı şer'iyye sicilleri), profits and earnings registries (temettuat defterleri), probate registries (tereke defterleri), jizya registries (cizye defterleri) presents a quite extensive information content. In this study according to the jizya registries of 1847, around the 19thcentury, while approximative population, vocational distributions, jizya classes of taxpayers in Amasya has been researched in detail; a statistical evaluation also has been done on the base of family and personal names which take part in the registries.