Uludere-Uzungeçit (Şırnak) yöresinde (Güneydoğu Anadolu Otoktonu Doğu Bölümü) Alt Triyas Yaşlı Çığlı Grubu Kayaçlarının Diyajenez/Metamorfizma Tarihçesi

Abstract

Bu çalışmada, Güneydoğu Anadolu Otoktonu'nun (GDAO) Uludere-Uzungeçit (Şırnak) bölgesinde Çığlı Grubu'na ait karbonat ve pelitik kayaçların mineralojik özelliklerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Çığlı Grubu, alttan üste doğru Yoncalı Formasyonu (kireçtaşı arakatkılı dolomit-silttaşı-şeyl); Uludere Formasyonu (dolomit arakatkılı şeyl/karbonatlı şeyl-killi kireçtaşı) ve Uzungeçit Formasyonu (çört yumrulu kireçtaşı-dolomitik kireçtaşı-şeyl) ile temsil edilmektedir. XRD incelemeleri ile elde edilen minerallerin bolluk sırasına göre; Yoncalı Formasyonu karbonat (kalsit, dolomit), silis (kuvars, moganit), feldispat, fillosilikat (illit, klorit) ve götit; Uludere Formasyonu karbonat (kalsit, dolomit), kuvars, feldispat, fillosilikat (illit, klorit, karışık tabakalı klorit-vermikülit/C-V, sadece bir örnekte çok az miktarda kaolinit) ve hematit; Uzungeçit Formasyonu ise karbonat (dolomit, kalsit), silis (kuvars, opalCT, moganit), fillosilikat (klorit, illit), feldispat ve hematit içermektedir. İllit Kübler İndeksi-KI (?o2?) değerlerine göre; Yoncalı Formasyonu ankizon; Uludere ve Uzungeçit formasyonları ise ankizon-yüksek diyajenez derecesini yansıtmaktadır. Klorit Arkai İndeksi (AI, ?o2?) değerleri benzer biçimde ankizondiyajenez derecelerini işaret etmektedir. İllitler 2M1 ve 2M1 + 1M + 1M politipleri sergilemekte olup, b birim-hücre mesafesi değerleri ideal muskovite yakın bir bileşimi ve düşük basınç fasiyesi koşullarını göstermektedir. Çığlı Grubu kayaçları Diyarbakır-Hazro yöresindeki eşdeğer birimlere göre; kaolinitin ender bulunuşu, moganit ve C-V'in ortaya çıkışı ve çoğu seviyelerde dolomit ve hematitin baskınlığı, ayrıca diyajenez/metamorfizma derecelerinin yüksek olması bakımından farklılık sunmaktadır. Bu durum, Alt Triyas serilerinin bölgesel olarak Diyarbakır-Şırnak yönünde batıdan doğuya doğru daha derin bir çökelme ortamını yansıttığını, volkanik beslenim ve tektonik gömülmeyle daha yüksek olgunlaşma derecesine sahip olduğunu göstermektedir.

This study aims to reveal the mineralogical characteristics of the carbonate and pelitic rocks in the Lower Triassic Çığlı Group in the Uludere-Uzungeçit (Şırnak) region from Southeast Anatolian Autochthone (SEAA). Çığlı Group is represented by Yoncalı Formation (dolomite-siltstone-shale with limestone intercalation), Uludere Formation (shale/shale with carbonate-clayey limestone intercalated with dolomite) and Uzungeçit Formation (limestone with chert nodule-dolomitic limestone-shale) from bottom to top. In order of abundances of minerals obtained by XRD investigations as follows; Yoncalı Formation contains carbonate (calcite, dolomite), feldspar, phyllosilicate (illite, chlorite) and goethite minerals, and Uludere Formation is made up of carbonate (calcite, dolomite), quartz, feldspar, phyllosilicate (illite, chlorite, mixed-layered chlorite-vermiculite/C-V, and very minor amount of kaolinite in only a sample) and hematite minerals. Uzungeçit Formation has carbonate (dolomite, calcite), silica (quartz, opalCT, moganite), phyllosilicate (chlorite, illite), and feldspar and hematite minerals. On the basis of illit Kübler Index values; Yoncalı Formation reflects the degrees of anchizone; as for Uludere and Uzungeçit formations, they have the degrees of anchizone-high diagenesis, respectively. Similarly, Chlorite Arkai Index (AI, °2?) values indicate the grades of anchizone-diagenesis. Illites exhibit 2M ve 2M + 1M + 1Md polytypes and the values of b unit-cell distances show a composition close to ideal muscovite and low pressure conditions. The rocks of the Çığlı Group offer differences in terms of rare occurrence of kaolinite, appearance of moganite and C-V and the dominance of dolomite and hematite in most levels, and diagenesis/metamorphism grades are also high, when compared with the equivalent units in the Diyarbakır-Hazro area. Lower Triassic series regionally seem to have a deeper depositional environment, and have relatively higher maturation because of the volcanic feeding and tectonic burial in the Diyarbakır-Şırnak direction from west to east.