Pontidlerde çarpışma sonrası volkanizmaya bir örnek: Sürmeli volkaniti (Taşova-Amasya)

Abstract

Kuzey Anadolu Fay Zonu içerisinde yer alan Taşova (Amasya) yöresinde Sürmeli volkaniti olarak adlandırılan Eosen yaşlı volkanik kayaçlar geniş alanlarda yüzeylemektedir. Eosen yaşlı Kusuri Formasyonunun üst seviyelerine doğru yaygınlaşan Sürmeli volkaniti yeşilimsi siyah ve siyah renkli, bazaltik bileşimli lav akıntıları ve bunların piroklastik eşleniklerinden oluşmaktadır. Hipokristalin porfiritik dokulu volkanikler olivin, piroksen ve plajiyoklaz fenokristalleri içermektedir. MORB' a göre normalize edilmiş element profili, Sürmeli volkanitinin büyük iyon yarıçaptı elementler (K, Rb, Ba ve Sr) açısından zenginleştiğini, kalıcılığı yüksek elementler (Ti ve Y) açısından ise tüketildiğini göstermektedir. İz element verilerine dayalı diyagramlar, Sürmeli volkanitinin plaka içi ka¬rakterde olduğunu belirtmektedir. Mineralojik-petrografik ve jeokimyasal veriler bölgesel jeolojik konumla birlikte değerlendirildiğinde; bu volkanitin evrimi için şöyle bir model ileri sürülebilir: Pontidler ve Anatolidler arasındaki kıtasal çarpışmayı izleyen evrede bölgede meydana gelen gerilmeli tektonik rejim altında zenginleşmiş manto kaynağının düşük dereceli bölümsel ergimesi sonucu alkalen özellikli magma oluşmuştur. Sürmeli volkanitini oluşturan bu magma yüzeye çıkması sırasında çarpışma zonunda yaygın olarak gözlenen okyanusal kabuğa ait kayaçlar ve/veya ada yayı topluluğu kayaçları tarafından kirletilmeye uğramıştır.

The Sürmeli volcanics of Eocene age are outcropping in a large area around the Taşova region which is located in the North Anatolian Fault Zone. Sürmeli volcanics become dominant toward to the upper part of the Kusuri formation. These volcanics are composed of green and greenish black colored basaltic lava flows and their pyroclastic equivalents. They have the hypocrystaline-porphyritic texture and include the olivine, pyroxene, and plagioclase minerals as phenocrysts. MORB-normalized spider diagram reveals the large ion lithophile element (K, Rb, Ba, Sr) enrichments and high field stength element (Ti and Y) depletions in Sürmeli volcanics. Diagrams based on the trace element data imply that the Sürmeli volcanics have the within plate character. When the geological setting, mineralogical-petrographical and geochemical characteristics are taken together and assessed within the regional geological context, following model may be suggested for the evolution of the volcanics: The alkaline magma was proposed as a result of the small degrees of partial melting of the enriched mantle source under the extensional regime following period of continental collision between the Anatolide and Pontide fragments. This magma was contaminated by the oceanic crustal rocks and arc volcanics within the collision zone during its ascent to the surface.