Çakmak trakit porfirinin mineralojik-petrografik ve jeokimyasal özellikleri, Yıldızeli/Sivas

Abstract

Bu çalışmada, Sivas ilinin batısında yer alan Yiğitler ve Çakmak köyleri arasında yüzeyleyen ve ana element verilerine dayalı adlandırmada trakit-porfir olarak isimlendirilen subvolkanik kayaçların mineralojik-petrografik ve jeokimyasal özelliklerinin belirlenmesi ve bu kayaçların petrojenezinin tartışılması amaçlanmıştır. Çakmak Trakit-porfiri, pre-Mesozoyik yaşlı olan Kırşehir Bloğuna ait kayaçlar ile Üst Kretase yerleşim yaşlı ofiyolitik kayaçları kesmekte ve Lütesiyen yaşlı sedimanter kayaçlar ile Neojen yaşlı karasal sedimanlar tarafından örtülmektedir. Çakmak Trakit-porfiri, hipokristalin-porfirik doku göstermektedir. Fenokristal olarak 6-8 cm boyutuna kadar ulaşan sanidin, 2-4 cm arasında değişen büyüklükte plajiyoklas, egirinojit, hornblend ve biyotit mineralleri içermektedir. Ana ve iz element verileri Çakmak Trakit-porfirinin alkalin karakterde ve evriminde fraksiyonel kristalleşme sürecinin etkin olduğunu belirtmektedir. Jeotektonik konumu belirlemeye yönelik diyagramlar, Çakmak Trakit-porfirinin plaka içi granitoyidler alanına düştüğünü ve geç orojenik karakter sunduğunu göstermektedir. Çakmak Trakit-Porfirinin miner alojik-petrografik ve jeokimyasal özellikleri ve arazi ilişkileri, bu yarı-derinlik kayaçlarının yöredeki çarpışma sonrası alkalin plütonizma ürünü olan kayaçlara benzediğini belirtmektedir. Bütün bu veriler, bölgesel jeoloji ile birlikte değerlendirildiğinde, Çakmak Trakit-porfirinin Anatolid ve Pontidler arasında oluşan çarpışma sırasında meydana gelen kabuk kalınlaşmasını izleyen gerilmeli rejim sırasında litosferik incelmeye bağlı olarak yükselen üst manto malzemesinin bölümsel ergimesiyle oluştuğu söylenebilmektedir.

The aim of this study is to determine the geological setting, mineralogical- petrographical and geochemical features of the subvolcanic rocks, which are named as porphyritic trachyte on the basis of the microscopy and major element geochemistry, outcropping in an area between yiğitler and Çakmak villages (West of Sivas). Çakmak porphyritic trachyte intrudes into the pre-Mesozoic crustal metasediments of the Kırşehir Block and the Upper Cretaceous ophiolithic rocks of Tekelidağ Complex. On the other hand, Lutetian sedimentary rocks and Neogene continental deposits uncomformably overlay the Çakmak porphyritic trachyte. Therefore the Çakmak porphyritic trachyte are considered to be emplaced sometime around Upper Cretaceous to Lower Tertiary. Çakmak porphyritic trachyte represents a typical hypocrystalline porphyric texture. It includes sanidine, plagioclase, aegirine-augite, hornblende and biotite minerals as phenocrysts. Major element data reveals art alkaline character for the Çakmak porphyritic trachyte. Trace element data imply the fractional crystallisation process. The diagrams, determining the geotectonic environment, imply that the Çakmak porphyritic trachyte has the late orogenic character, and the plots are placed in the within-plate field. The field, mineralogical-petrographical and geochemical data indicate that these subvolcanic rocks can be part of the well known Central Anatolian post-collisional alkaline plutonism. As commonly known, such an alkaline magma could be derived from the partial melittng of the upwelled upper mantle material under the adiabatic decompression conditions due to lithospheric attenuation following the crustal thickenning after the juxtaposition of the Pontides and Anatolides.