II. MUSTAFA’NIN MÜCEDDİD İLAN EDİLMESİ VE TECDİD HADİSİNİN SİYASİ AMAÇLI KULLANIMI

Tecdid ya da müceddid hadisi olarak meşhur olmuş bir hadisinde Peygamber Efendimiz, Allah’ın her yüzyılda bir kişiyi dini yenilemek üzere göndereceğini buyurmuştur. Peygamberimizden sonraki yüzyıllarda bu kişinin kim olacağına dair çeşitli isimler ortaya çıkmıştır. Osmanlı devletinde Şeyhülislâm Feyzullah Efendi, kendi dönemindeki müceddidin Padişah II. Mustafa olduğunu iddia etmiş ve bu konuda Arapça bir risale yazmıştır. Bu çalışmada söz konusu risalenin tercümesi yapılmış ve Osmanlı dönemi din-siyaset ilişkisine dair veriler oluşturulmuştur. II. Mustafa’nın şehzade hocası olan Feyzullah Efendi, onun tarafından Şeyhülislamlık makamına getirilmiştir. Ayrıca Sultan diğer devlet ricali içinde ona ayrı bir konum ayırmıştır. Feyzullah Efendi görev alanı dışındaki birçok konuda söz hakkına sahip olmuştur. II. Mustafa yirmi ikinci Osmanlı Sultanı ve seksen yedinci İslam Halifesidir. Her ne kadar Feyzullah Efendi’nin risalesini yazdığı dönem II. Mustafa’nın bazı başarılarının olduğu bir periyodu olsa da bu başarılar bir müceddid olarak nitelendirilmeyi hak edecek kadar büyük faaliyetler olarak görülmemelidir. Dolayısıyla bu çalışmada Feyzullah Efendi’nin, II. Mustafa’yı yapıp ettiklerinden çok kendisine sağladığı imtiyazlar nedeniyle müceddid ilan ettiği izlenimine varılmıştır. Tarih boyunca Sünnete ittiba ve bid’atlerden uzak durma âlimlerce üzerinde çokça durulmuşken “müceddid” meselesi üzerinde âlimlerin ittifak ettiği ortak kurallar bulunmamaktadır. Çoğu zaman ilim adamlarının bu makama layık görüldüğü durumlar olmakla birlikte yöneticilerin de bu halkaya dahil edildiği dönemler olmuştur. Kendini müceddid ilan eden isimlerde genelde bu görevin kendilerine Allah tarafından verildiğine dair söylemler bulunmaktadırlar. Bu anlamıyla çalışmanın, müceddid kavramını Müslüman bir coğrafya olan Osmanlı devletinde örneklendirmesi açısından bu kavramın anlaşılmasına katkı sunması beklenmektedir.