Muhammed b. Hasan eş-Şeybânî’nin Ebû Hanife ve Ebû Yusuf ’tan Ayrıldığı İbadet Konularındaki Görüşleri ve Nedenleri
Küçük Resim Yok
Tarih
2022
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Bu çalışmada Hanefî mezhebinin en önemli üç imamından biri olan Muhammed b. Hasan eş-Şeybani’nin hayatı ve ilmi şahsiyeti ile diğer iki Hanefî imamı Ebû Hanife ile Ebû Yusuf’tan ibadet konularında ayrıldığı meseleler ele alınmıştır. İmam Muhammed İmam Ebû Hanife’den dört yıl boyunca fıkıh almış, vefatından sonra onun fıkhını Züfer ve Ebû Yusuf gibi öğrencilerinden almaya devam etmiştir. Bu ilmi birikiminin sonunda Ebû Hanife’nin görüşlerini içeren kitaplar kaleme almış, bu kitaplarında Ebû Yusuf ve kendisinin muhalif görüşlerine de yer vermiştir. Zahirurrivaye nitelemesiyle bilinen altı kitabı mezhebin temelini oluşturan en muteber eserlerdendir. Şeybânî Hanefî mezhebinin üçüncü kurucu imamı, aynı zamanda mezhebin en önemli müdevvinidir. Bu yüzden de mezhebin kuruluşunda ve günümüze kadar gelmesinde en kilit rolü bulunan şahsiyettir. Şeybânî fıkıhtaki otoritesinin yanında hadis ve Arapça ilimlerinde de önemli bir yere sahiptir. Diğer bir özelliği ise, diğer Hanefi imamlarından aldığı dersler ve onlarla yaptığı ilmi müzakereler yanında devrin hanefi mezhebi dışındaki en büyük müctehid ve muhaddislerinden bazılarıyla uzun süre birlikte olması ve onlarla ilmi müzakereler yapmış olmasıdır. Bunun karşılıklı etkileşime neden olmuş olması, yani hem onun bu alimlere etki etmiş, hem de onların kendisini etkilemiş olması kuvvetle muhtemeldir. Bu makalede Şeybânî’nin ibadet alanında diğer iki imamdan ayrıldığı şu on konu ele alınmıştır: Kan kusma durumunda abdesti ne kadarısının bozacağı. Erkek ve kadının birbirine çıplak halde sımsıkı sarılmasının abdesti bozup bozmadığı. Hayızlı kadınla cinsel temas yasağının sınırı. İkiz bebek doğumunda nifasın hangi bebeğin anne karnından çıkmasıyla birlikte başlayacağı. Eti yenen hayvanların bevlinin necaset ve temizlik bakımından hükmü. Eti yenmeyen kuşların dışkısının necaset ve temizlik bakımından hükmü. Necasetleri su dışındaki sıvı maddelerle gidermenin hükmü. Necaseti silerek ve ovalayarak gidermenin hükmü. Namaz kılacak kimsenin sadece necis kıyafetinin bulunması durumunda ne yapacağı. Oturarak namaz kılanın ayakta kılana namaz kıldırmasının hükmü. Bu meselelerdeki görüş farklılığının sebeplerinin genel olarak şunlar olduğu görülmüştür: Şer’î nasların farklı şekillerde yorumlanması, farklı hadisler arasında veya bir hadisin farklı rivayetleri arasında tercih farkı, konunun mahiyetine ilişkin görüş farklılıkları. Tarafların bazı meselelerde birbirlerinden farklı kıyasları tercih edip kullanmaları. Diğer mezheplerin bu ihtilaflarda nerede durduklarına bakıldığında ise genel olarak Şeybânî ile diğer iki imama aynı mesafede oldukları görülmektedir.Hanefi mezhebindeki en önemli dört Metin kitaptan biri olarak bilinen el-Muhtar isimli kitabın İbadetler bahsinde yer alan İmam Muhammed’in iki imamdan ayrıldığı on altı meseleye bakıldığında aralarındaki ihtilafların sanıldığından çok daha az olduğu görülür. Çünkü kitapta yer alan ve üzerinde ittifak edilen binlerce konunun yanında bu sayı çok azdır.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
İbadetler, Fıkıh, Ebû Hanife, Muhammed eş-Şeybânî, Ebû Yûsuf.
Kaynak
Tokat ilmiyat dergisi
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
10
Sayı
1
