Ebû Abdullah Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî’nin Kelâm anlayışı

Ebû Abdullah Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî Mağrib Eş'arîliğinin önemli bir temsilcisidir. Mağrib'de önemli bir ilim merkezi olan Cezayir'in Tilimsân kentinde 832/1428 yılında dünyaya gelen es-Senûsî, hayatının büyük kısmını bu şehirde geçirmiş ve yine bu kentte, 895/1490 yılında dünyaya gözlerini yummuştur. Bu araştırma, onun kelâm anlayışını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Giriş bölümünde araştırmanın konusu, amacı, yöntemi ve kaynakları ortaya konulduktan sonra es-Senûsî'nin hayatı ve ilmî şahsiyeti hakkında bilgi verilmiştir. Araştırmada tipsel yöntem olarak bilinen yöntem kullanılmıştır. Tipsel yöntemde grubun içerisindekiler kuvvetli çizgilerle belirlenmektedir. Bu açıdan araştırmanın birinci bölümünde es-Senûsî'nin yaşadığı dönem ve kelâm geleneğindeki yeri belirlenmiştir. Onun yaşamış olduğu Mağrib coğrafyası ve kelâm tarihindeki yeri; ayrıca es-Senûsî'nin bu coğrafyada kelâm tarihi açısından konumu tipsel yöntemin içerisinde değerlendirilmiştir. İkinci bölümde es-Senûsî'nin kelâm anlayışının metodolojik temelleri ortaya konmuştur. Bu temeller kelâm ilmine yaklaşımı, bilgiye bakışı ve izlediği istidlâl yöntemleri şeklinde belirlenmiştir. Üçüncü bölümde bir kelâmî anlayışın sınırlarını ortaya koyan akıl, nakil ve bunların birbirlerine karşı konumları incelenmiştir. Bu incelemede es-Senûsî'deki aklın ve naklin mahiyeti, bunların kullanım şekilleri örnekleriyle ortaya konmuş; ardından onun kelâm anlayışının niteliği belirlenmiştir. Bu yapılırken bir mütekellimin kelâm anlayışını belirten te'vil, tefsir, hüsün-kubuh gibi sistematik kelâm konuları, es-Senûsî açısından değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Anahtar Sözcükler: Ebû Abdullah Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî, Kelâm Anlayışı, Duraklama Dönemi Eş'arîlik, Mağrib, Metodolojisi, Akıl ve Nakil İlişkisi.

Abu Abdallah Muhammad b. Yusuf al-Sanusi is one of the important representatives of the Ash'arism in the Maghreb. Al-Sanusi, who was born in Tlemcen of Algerian city which is one of the major science center in the Maghreb in 832 AH/1428 CE, spent a large part of his life in this city, and closed his eyes to this world in the city in the year 895 AH / 1490 CE. This study intends to reveal his understanding of theology. In the introduction, after subject matter, intention, method, and resources of the research had put forward, it was given information about al-Sanusi's life and scientific personality. Method, known as typological method has been used in the study. In this typological method, things within the group are determined by the strong lines. From this point, Al-Sanusi's of his time, and place in the theological tradition has been defined in the first chapter of the research. Maghreb geography, in which he lived, and whose place in history of kalam; also the position of al-Sanusi's in terms of historical theology in this region has been evalvated in the typological method. In the second chapter, methodological basics of al-Sanusi's theological understanding have been demonstrated. These basics have been defined as approach to his science of kalam, overview of epistemology, and inference methods followed by al-Sanusi. In the third chapter, reason, conveyance which reveal the limits of a theological understanding, and their locations against each other have been examined. In this study, nature of reason and convetance in al-Sanusi, their usage patterns are introduced with examples; and then the nature of his theological understanding has been determined. While doing this, systematic theological issues such as interpretation (ta'wil), exegetical (Tafsir) and goodness-badness (husun-kubuh) that determine the theological understanding of the theologian have been evalvated in term of al-Sanusi. Key Words: Abu Abdallah Muhammad b. Yusuf al-Sanusi, Theological Understanding, Ash'arism in The During Stagnation, Maghreb, Methodology, Reason-RevelationL(Aql-Naql)LRelationship.