Ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin okul sağlığına ilişkin algıları ve görüşleri

Araştırmanın amacı, Sivas ilinde Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı resmi ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin okul sağlığına ilişkin algılarını ve görüşlerini tespit etmek; bu algı ve görüşlerin cinsiyet, medeni durum, branş, kıdem, kurumda çalışma süresi, okul büyüklüğü gibi çeşitli değişkenlere göre farklılık gösterip göstermediğini belirlemek ve ayrıca öğretmenlerin okul sağlığına ilişkin görüşlerini nitel veriler aracılığıyla analiz ederek elde edilen nicel ve nitel verileri bir arada değerlendirmektir. Karma yöntemin kullanıldığı bu çalışma sabit desenlerden eş zamanlı (paralel) karma yöntemler araştırma deseni ile yapılandırılmış, nicel ve nitel veriler birlikte değerlendirilerek elde edilen bulgular derinlemesine analiz edilmiştir. Araştırmanın nicel bölümünde, ortaokul öğretmenlerinin okul sağlığına yönelik algılarının belirlenmesi için tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın nitel bölümünde ise ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin okul sağılığına ilişkin görüşlerini belirleyebilmek için olgu bilimi olarak da adlandırılan fenomonoloji deseni tercih edilmiştir. Araştırmanın nicel ve nitel çalışma grubu, kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemi kullanılarak Sivas il merkezinde yer alan 20 ortaokulda görev yapan 408 öğretmenden oluşturulmuştur. Nicel ve nitel verilerin toplanacağı anket formları katılımcılara dağıtılarak kendilerinden formları doldurmaları istenmiş ve nicel verilerin analizine uygun 398 form; nitel verilerin analizine uygun 70 form araştırmaya dâhil edilmiştir. Nicel veriler, Doğanay ve Dağlı (2020) tarafından geliştirilen toplam 4 alt boyuttan (akademik vurgu, moral, destekleyici liderlik, çevresel faktörler) ve 23 maddeden oluşan "Örgüt Sağlığı Ölçeği (ÖSÖ)" aracılığıyla; nitel veriler ise nicel bölümde kullanılan ölçek boyutlarına paralel olarak araştırmacı tarafından geliştirilerek hazırlanan 6 adet açık uçlu soru ve 1 adet metafor sorusundan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Elde edilen nicel veriler SPSS 23.0 paket programı yardımıyla analize tabi tutulmuştur. Nitel veriler ise içerik analizi yöntemi kullanılarak incelenmiştir. ÖSÖ ve alt boyutları, seçeneklere göre kodlanan puan aralığı (SKPA) dikkate alınarak değerlendirildiğinde; çalışma grubunda yer alan katılımcıların görev yaptıkları okulların örgüt sağlığına yönelik algılarının ölçek toplamında yüksek olduğu; alt boyutlarına yönelik algılarının ise "Moral" ve "Destekleyici Liderlik" alt boyutlarında yüksek düzeyde; "Akademik Vurgu" ve "Çevresel Faktörler" alt boyutlarında ise orta düzeyde değerlendirme yaptıkları görülmüştür. Öğretmenlerin görev yaptıkları okulların sağlığına ilişkin algılarında medeni durum, branş, okuldaki görev süresi ve eğitim durumu değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık tespit edilmezken; cinsiyet değişkeninde erkek öğretmenlerin akademik vurgu, moral ve destekleyici liderlik boyutlarında okul sağlığını kadınlara göre daha yüksek düzeyde algıladıkları; yaş değişkeninde 20-32 yaş aralığında olan öğretmenlerin, 33 yaş ve üzeri olan öğretmenlere göre moral boyutunda daha düşük düzeyde algıladıkları; mesleki kıdem değişkeni ile akademik vurgu, moral ve destekleyici liderlik boyutları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu; okul yöneticilerinin genel başarı düzeyi değişkeni ile tüm alt boyutlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu; okul kültür düzeyi değişkeninde okul kültür düzeyi yüksek olan okullarda görev yapan öğretmenlerin tüm alt boyutlarda okul sağlığını okul kültür düzeyi düşük olan okullarda görev yapan öğretmenlere göre daha yüksek düzeyde algıladıkları; okuldaki öğretmen sayısı değişkeni ile çevresel faktörler boyutu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğu; okuldaki öğrenci sayısı ile akademik vurgu, destekleyici liderlik ve çevresel faktörler boyutu arasında anlamlı bir farklılık olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Nitel bölümdeki analizler sonucunda elde edilen veriler; öğretmenlerin sağlıklı bir okulu nasıl tanımladığı, sağlıklı bir okul ortamının sağlanabilmesi için öğrencilerden, öğretmenlerden, yöneticilerden, velilerden beklentilerinin neler olduğu ve okulun fiziki şartlarının nasıl olması gerektiği ile sağlıklı okulu benzetme yoluyla açıkladıkları görüşlerinden oluşan toplam 7 tema altında incelenmiştir. Nitel verilerin incelenmesi sonucunda öğretmenler tarafından ağırlıklı olarak sağlıklı bir okul ortamının oluşabilmesi için öğrencilerin, öğretmenlerin, yöneticilerin ve velilerin sorumluluklarını bilmeleri bilinçli olmaları, güçlü bir iletişime sahip olmaları iş birliğine açık olmaları ve fikir alış verişinde bulunmaları gerektiği, okul yöneticilerinin adaletli davranmaları gerektiği ve okulda olumlu çalışma ikliminin oluşturulması gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca okulun fiziki imkânlarının yeterli düzeyde olmasını ve güvenlik önlemlerinin alınmış olması gerektiği yönünde de görüş bildirdikleri görülmektedir. Nicel ve nitel veriler birlikte incelendiğinde, araştırmaya katılan öğretmenlerin algılarına ve görüşlerine göre okulların sağlık düzeylerinin yüksek olduğu, öğretmenlerin okulları için iş birliği, adalet, akademik başarı, güvenlik, araç gereç ihtiyacının giderilmesi ve motivasyon kavramlarına yönelik beklentilerine sık yer verdikleri anlaşılmaktadır. Ayrıca, araştırmaya katılan öğretmenlerin ölçek sorularına verdikleri yanıtlar ile görüşme formu aracılığıyla elde edilen veriler analiz edildiğinde, uyarlanan tema ve alt kategoriler açısından okul sağlığına dair algı ve görüşlerin benzer olduğu söylenebilir. Bu sonuçlara göre, okulların sağlıklı olması, okullardaki akademik başarıyı artırmakta, öğretmenlerin moralini yükseltmekte, olumlu bir okul iklimi oluşturmada, okul yöneticileri ile öğretmenler arasında hoşgörü, anlayış ve iş birliği ortamının gelişmesinde ve okulun fiziksel olanaklarının eğitim öğretime uygun hale getirilmesinde etkili olmaktadır. Bu çerçevede araştırmada nicel ve nitel bulgulardan yararlanarak; öğretmenlerin meslekleriyle ilgili uzman desteği alabilmeleri için imkânların oluşturulması, öğretmenlerin hizmet içi eğitimlere yönlendirilerek veya okullara alanında uzman kişilerin davet edilmesi yoluyla ihtiyaç duydukları eğitimleri almaları; okul müdürlerinin kariyerinin başındaki öğretmenlerle daha fazla fikir alışverişinde bulunarak sağlıklı bir iletişim ağı kurmaları; okul yöneticilerine düzenli aralıklarla okul sağlığını değerlendirme çalışmaları yapmaları ve elde edilen veriler doğrultusunda okulda eksik veya iyileştirilmesi gereken alanları belirleyerek gerekli adımları atmaları önerilmektedir.

The aim of the study is to determine the perceptions and opinions of teachers working in official secondary schools affiliated to the Ministry of National Education in Sivas province regarding school health; to determine whether these perceptions and opinions differ according to various variables such as gender, marital status, branch, seniority, length of service in the institution, and school size; and also to evaluate the quantitative and qualitative data obtained by analyzing the opinions of teachers regarding school health through qualitative data together. This study, in which the mixed method was used, was structured with a simultaneous (parallel) mixed methods research design from fixed designs, and the findings obtained by evaluating the quantitative and qualitative data together were analyzed in depth. In the quantitative part of the study, the screening method was used to determine the perceptions of secondary school teachers regarding school health. In the qualitative part of the study, the phenomenology design, also known as phenomenology, was preferred in order to determine the opinions of secondary school teachers regarding school health. The quantitative and qualitative study group of the research was formed by using the convenience sampling method and consisted of 408 teachers working in 20 secondary schools located in the city center of Sivas. The questionnaire forms in which the quantitative and qualitative data would be collected were distributed to the participants and they were asked to fill out the forms, and 398 forms suitable for the analysis of quantitative data and 70 forms suitable for the analysis of qualitative data were included in the research. Quantitative data were collected through the " Organizational Health Scale (OHS)" consisting of 4 sub-dimensions (academic emphasis, morale, supportive leadership, environmental factors) and 23 items developed by Doğanay and Dağlı (2020); qualitative data were collected through a semi-structured interview form consisting of 6 open-ended questions and 1 metaphor question developed and prepared by the researcher in parallel with the scale dimensions used in the quantitative section. The obtained quantitative data were analyzed with the help of the SPSS 23.0 package program. Qualitative data were examined using the content analysis method. When OHS and its sub-dimensions were evaluated taking into account the score range (SCPA) coded according to the options; it was seen that the perceptions of the participants in the study group about the organizational health of the schools they work in were high in total of the scale; their perceptions towards its sub-dimensions were high in the "Morale" and "Supportive Leadership" sub-dimensions; and moderate in the "Academic Emphasis" and "Environmental Factors" sub-dimensions. While no significant difference was found in the teachers' perceptions of the health of the schools they work in terms of marital status, branch, length of service at school and educational status variables; in the gender variable, male teachers perceived school health at a higher level in the academic emphasis, morale and supportive leadership dimensions than female teachers; in the age variable, teachers between the ages of 20-32 perceived it at a lower level in the morale dimension than teachers who were 33 years and over; there was a statistically significant difference between the professional seniority variable and the academic emphasis, morale and supportive leadership dimensions; there was a statistically significant difference between the general success level variable of school administrators and all sub-dimensions; In the school culture level variable, it was concluded that teachers working in schools with a high school culture level perceived school health at a higher level in all sub-dimensions than teachers working in schools with a low school culture level; there was a statistically significant difference between the number of teachers in the school variable and the environmental factors dimension; and there was a significant difference between the number of students in the school and the academic emphasis, supportive leadership and environmental factors dimensions. The data obtained as a result of the analysis in the qualitative section were examined under a total of 7 themes consisting of how teachers define a healthy school, what the expectations they have from students, teachers, administrators and parents in order to provide a healthy school environment, how the physical conditions of the school should be and their views that they explained by analogy with a healthy school. As a result of the analysis of the qualitative data, the teachers mainly stated that in order to create a healthy school environment, students, teachers, administrators and parents should know their responsibilities, be conscious, have strong communication, be open to cooperation and exchange ideas, school administrators should act fairly and a positive working climate should be created in the school. They also stated that the physical facilities of the school should be adequate and security measures should be taken. When the quantitative and qualitative data are examined together, it is understood that according to the perceptions and opinions of the teachers participating in the research, the health levels of schools are high, and teachers frequently express their expectations for their schools in terms of cooperation, justice, academic success, security, meeting the need for equipment and motivation. In addition, when the responses of the teachers participating in the research to the scale questions and the data obtained through the interview form are analyzed, it can be said that the perceptions and opinions about school health are similar in terms of the adapted themes and subcategories. According to these results, healthy schools are effective in increasing academic achievement in schools, raising the morale of teachers, creating a positive school climate, developing an environment of tolerance, understanding and cooperation between school administrators and teachers, and making the physical facilities of the school suitable for education. In this framework, by using the quantitative and qualitative findings of the research it is recommended that opportunities be created for teachers to receive expert support related to their profession, that teachers receive the training they need by directing them to in-service trainings or inviting experts in the field to schools; school principals establish a healthy communication network by exchanging more ideas with teachers at the beginning of their careers; that school administrators conduct school health assessment studies at regular intervals and take the necessary steps by identifying the areas that are missing or need improvement in the school in line with the data obtained.