Tasavvufta Temel Kavramlar “Haller ve Makamlar Kuşeyri Örneği”

Tasavvufî düĢünceyi izah eden birçok klasik eserin yazıldığı IV V/X-XI. yüzyılların en önde gelen sûfîlerinden biri de Abdülkerim KuĢeyrî‟dir. Bu dönemde ortaya konan eserler, Gazâlî, Ġbn Arabî ve Mevlâna Celâleddin Rumî gibi sûfîlerin yetiĢmesine zemin hazırlamıĢtır. Diğer yandan, bu dönemde verilen eserler, ulema ile sûfîler arasındaki ihtilâfların en aza indirilmesinden dolayı Tasavvuf Tarihi açısından son derece önemli bir yere sahiptir. Zira bu eserlerde felsefî izlere rastlanmadığı ve Ģeriata ters düĢecek ifadelerden de titizlikle kaçınıldığı için, ulemanın itirazları en aza inmiĢtir. Bu eserlerin birçoğu müellifimizin yaĢadığı Horasan bölgesinde ve yakınlarında kaleme alınmıĢtır. Ebû Ali ed-Dekkâk gibi kâmil bir mürĢidin Müridi olmasından, Tasavvufî tecrübeyi bizzat yaĢayan bir Ģahsiyet olmasından, Ġslami ilimlerin her alanında eser veren bir âlim olarak kabul edilmesinden dolayı Kuşeyrî, eserlerini hem ilim dünyasına, hem de sûfîlere hitap eder bir şekilde kaleme almıştır. Hucvirî, Gazâlî, İbn Arabî ve İbn Haldun gibi çok sayıda bilgin ve sûfîyi etkilemiştir. GiriĢ, üç bölüm ve bir sonuçtan oluşan bu çalışmada, Kuşeyrî‟nin Hayatı, hâller ve makamları, kavramlar çerçevesinde ele alınmıĢ, baĢta kendi eserleri olmak üzere ulaĢılabilen bütün malzemeden faydalanmak suretiyle, kavramlarla ilgili görüĢleri ve Tasavvufî anlayışı hakkında bilgi verilmeye gayret edilmiştir. Girişte, kaynaklar hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra KuĢeyrî‟nin yaĢadığı dönem hakkında - daha ziyade KuĢeyrî merkeze alınarak - Horasan ve Nişabur‟daki siyasî, dinî ve Tasavvufî durum hakkında özlü bir bilgi verilmeye çalışılmıştır. Birinci bölümde Kuşeyrî‟nin hayatı, nesebi, tahsili, hocaları, çocukları, silsilesi, seyahatleri ve eserleri gibi hususlar konu edilmiştir. Hayatı hakkında iki doktora çalışması yapılmış olduğundan, bu kısım kısa tutulmuştur.