Antepfıstığında Çiçek Gözü Dökümlerinin Neden Olduğu Periyodisite Mekanizmasının Histolojik ve Moleküler Olarak Belirlenmesi

Ülkemizde antepfıstığı üretiminin büyük bir çoğunluğu mutlak periyodisite gösteren ‘Uzun’ ve ‘Kırmızı’ gibi çeşitler ile yapılmaktadır. Periyodisite nedeniyle her yıl düzenli olarak ürün alınamamakta ve yıllar itibariyle verimde dalgalanmalar meydana gelmektedir. Antepfıstığında çiçek gözleri her yıl oluşmakta ancak VAR yılında bir sonraki yılın meyvesini verecek olan çiçek gözleri meyve içinin gelişimi süresince dökülmektedir. Bu durumdan gerek üreticiler ve gerekse tüketiciler zarar gördüğü gibi ülke ekonomisi de zarar görmektedir. Bugüne kadar antepfıstığında literatürde periyodisite ile ilgili yapılan histolojik ve moleküler bir çalışma bulunmamaktadır. Bu projede antepfıstığında periyodisiteye neden olan çiçek gözü dökümlerinin mekanizmasını histolojik ve moleküler olarak belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla histolojik incelemeler ışık/floresan ve taramalı elektron mikroskop kullanılarak gerçeleştirilmiştir. Elde edilen verilerin ışığı altında antapfıstığında gözle görülebilir meyve gözü dökümlerinin meyve içini doldurmaya başladığı döneme geldiği ancak kopma tabakasının yaklaşık bu tarihten 1 ay önce oluşmaya başladığı saptanmış ve meyve içi gelişimi ile meyve gözlerinin dökülmesi arasında şimdilik doğrudan bir bağlantının olmadığı sonucu ortaya çıkmıştır. Projede ayrıca YOK yılı ağaçlarında da çiçek gözü dökümlerinin olduğu ve YOK yılı ağaçlarda kopma tabakasının VAR yılındaki ağaçlara göre yaklaşık 2 hafta sonra oluştuğu ortaya çıkmıştır. Projede yapılan moleküler çalışmalara göre transkriptom analizleri sonucunda VAR yılında YOK yılına göre daha fazla ekspiresyon gösteren 8 aday gen belirlenmiştir. Bu genlerin ekspiresyonu 2016 ve 2017 yıllarında farklı örnekleme tarihlerinde çiçek tomurcuğu, meyve salkımı, meyve, meyve içi, yaprak ve sürgünlerde analiz edilmiş ve belirlenen 8 aday genin tamamının her iki yılda da ya tüm örnekleme dönemlerinde veya ilk örnekleme tarihinden sonra belirli bir döneme kadar VAR yılı ağaçlarının çiçek tomurcuklarında YOK yılındakilere göre daha fazla ekspirese olduğu ortaya çıkmıştır. Elde edilen bu sonuçlar ileride antepfıstığında periyodisitenin ortadan kaldırılmasına yönelik klasik ve moleküler ıslah çalışmalarına yön verecek olup, ileride yapılacak diğer fizyolojik, biyokimyasal ve genetik çalışmalara da ışık tutacaktır.