Sağlık inanç modeline dayalı verilen eğitimin görme engelli bireylerin sigara içme algı ve davranışlarına etkisi

Araştırma Sağlık İnanç Modeline dayalı verilen eğitimin görme engelli bireylerin sigara içme algı ve davranışlarına etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Randomize kontrollü deneysel tipte olan bu araştırmanın evrenini Altı Nokta Körler Derneği Kayseri Şubesine kayıtlı olan ve sigara içen görme engelli bireyler (n=40) oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemi müdahale grubuna 20, kontrol grubuna 20 olmak üzere 40 görme engelli bireyden aluşmaktadır. Araştırma, müdahale grubunda 18, kontrol grubunda 17 olmak üzere toplam 35 görme engelli birey ile tamamlanmıştır. Veriler; Kişisel Bilgi Formu, Fagerström Nikotin Bağımlılık Testi, Sağlık İnanç Modeline Göre Sigara Bırakma Ölçeği, veri toplama araçları aracılığıyla ve Karbonmonooksit ve Hemoglobin ölçümü yapılarak Aralık 2023- Aralık 2024 tarihleri arasında görme engelli bireyler tek tek aranmış ve bireysel görüşmeler yapılarak toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesi için, SPSS (versiyon 27.0) istatistik paket programı ve R programı kullanılmıştır. Tanımlayıcı istatistikler için sayı, yüzde, ortalama ve standart sapma kullanılmış olup ikili grupların karşılaştırılmasında bağımlı gruplarda normal dağılan ölçümlerde t testi, normal dağılmayan ölçümlerde Mann Whitney U testi yapılmıştır. İlişkisel çıkarımlarda Spearman Korelasyon analizi kullanılmış, iç geçerliliğin belirlenmesinde Cronbach alfa kat sayısı, verilerin normallik dağılımında histogram grafikleri ve Shapiro-Wilk testleri, sigara bırakmada eğitimin etkisinin değerlendirilmesinde ise Kaplan Meier sağkalım analizi kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edilmiştir. Araştırma sonucunda müdahale grubundaki görme engelli bireylerin %33,3'ünün sigarayı bıraktığı saptanmıştır. Yapılan son izlemlere göre Sağlık İnanç Modeline göre Sigara Bırakma Ölçeği ve Fagerström Nikotin Bağımlılık Testi puan ortalamalarında, karbonmonoksit ve hemoglobin düzeylerinde de değişim gözlemlendiği, bu değişimin istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır (p<0,05). Bu bulgular, Sağlık İnanç Modeline dayalı verilen eğitimin görme engelli bireylerin sigara içme algı ve davranışları üzerinde etkili olduğunu ortaya koymuştur. Sigara içmenin hem genel sağlığa hem de görme engelli bireylerde göz sağlığına olan zararları dikkate alındığında, görme engelli bireylerde sigara bıraktırmaya yönelik özel müdahale ve destek programlarının sayısının arttırılması önerilmektedir.

The research was conducted to determine the effect of education based on the Health Belief Model on the smoking perception and behavior of visually impaired individuals. The universe of this randomized controlled experimental study consisted of visually impaired individuals (n=40) who were registered with the Six Dots Association for the Blind, Kayseri Branch and smoked. The sample of the study consisted of 40 visually impaired individuals, 20 in the intervention group and 20 in the control group. The study was completed with a total of 35 visually impaired individuals, 18 in the intervention group and 17 in the control group. The research was completed with a total of 35 visually impaired individuals as 18 in the intervention group and 17 in the control group. Data were collected by calling visually impaired individuals one by one and conducting individual interviews between December 2023 and December 2024 using the Personal Information Form, Fagerström Nicotine Dependence Test, Smoking Cessation Scale According to the Health Belief Model, data collection tools, and by measuring Carbon Monoxide and Hemoglobin. SPSS (version 27.0) statistical package program and R program were used to analyze the data. Digit, percentage, mean and standard deviation were used for descriptive statistics, and, in paired group comparison, dependent groups were tested by t test for normally distributed measurements and by Mann Whitney U test for nonnormally distributed measurements. Spearman Correlation Analysis was used for correlational inferences, Cronbach alpha coefficient for determining the internal validity, histograms and Saphiro-Wilk tests for the normality distribution of the data and Kaplan Meier survival analysis for the assessment of the effect of the training on smoking cessation. Significance level was accepted as p<0.05. As a result of the study, it was determined that 33,3% of the visually impaired individuals in the intervention group quitted smoking. According to the final monitoring, a statistically significant difference (p<0,05) was observed in the score averages of the Smoking Cessation Scale according to Health Belief Model, and Fagerström Nicotine Dependence Test, and carbonmonoxyde and hemoglobin levels. These results revealed that the training based on Health Belief Model was effective on the smoking perceptions and behaviors of the visually impaired individuals. Considering the harm of smoking on both general health and eye health in visually impaired individuals, it is recommended to increase the number of special intervention and support programs for smoking cessation in visually impaired individuals.