Üsküdarlı Sâfî : hayatı-şiirleri

XIX. Asır, Türk edebiyatında klasik dönemin bittiği ve Batı tesirinde gelişen yeni bir edebiyatın başladığı bir dönemdir. Tanzimat‟la birlikte daha önceden Türk edebiyatında bilinmeyen/bulunmayan edebî türlerin ilk örnekleri verilmeye başlamış, şiir ve nesirde Osmanlı toplumu için yeni diyeceğimiz ürünler yayımlanmıştır. Her ne kadar bu değişim olsa da sosyal olayların doğası gereği olarak bir şeyin başlaması ve bitmesi ancak uzun bir süre gerektirmektedir. Bu nedenle Batı tesiri daha yoğun olarak kendisini hissettirmeye başlamasına rağmen eski ve aşinalık kazanılan edebiyat ürünleri de devam etmektedir. Bu açıdan XIX. yüzyılı eski ile yeni arasında bir geçiş dönemi olarak görmek ve değerlendirmek uygun olacaktır. Gittikçe azalmakla birlikte, bir yandan divan ve mesnevî tarzı eserler verilmekte diğer yandan edebiyatımızda bir heyecan ve hareketlenme meydana getiren roman, hikâye, şiir vb. türlerde kitaplar yayımlanmaktadır. Asırların birikimi olarak alışılmış bir tarzın birden bire terk edilmesi veya verilen ürünlerde eskiyi çağrıştıracak şeylerin tamamen görülmemesi mümkün değildir. Bu nedenle özellikle XIX. asrın ikinci yarısı bir ara dönem, eski ile yeni arasında bir geçiş dönemidir. Tam bu dönemde yaşayan şairlerden birisi de Üsküdarlı Sâfî (1862-1901)‟dir. Üsküdarlı Sâfî, genç diyebileceğimiz bir yaşta vefat etmesine rağmen, verdiği eserlerle Namık Kemal, Muallim Naci gibi dönemin büyük edebiyatçılarının dikkatlerini üstüne çekmeyi başarmış, bu şair ve yazarların övgüsüne mazhar olmuş bir şairdir. Geride bir yazma Divançe, basılmış iki mesnevî, seçtiği gazellerinden oluşan bir kitap ve bir de Farsça dilbilgisi kitabı bırakarak ebedî âleme göçen Sâfî‟nin eserlerinde bu dönemin izlerini görmek mümkündür. Yüksek lisans çalışmam sırasında rastladığım iki şiiri, şairle ilgili yoğunlaşmamı da beraberinde getirmiş, sonraki yıllarda da şairin eserlerini elde ederek iki makale ve bir teblig hazırlamıştım. Yazma halindeki Divançe‟yi de temin ettikten sonra bende şairle ilgili bir kitap hazırlama fikri olgunlaşmıştı. Edebiyat tarihimizde Üsküdarlı vasfıyla anılan Üsküdarlı Haşim, Üsküdarlı Hakkı gibi birkaç şairden ve önemlilerinden biri olan Üsküdarlı Safi‟yle ilgili şimdiye kadar, tüm eserleriyle, müstakil bir çalışma yapılmamıştı. Safi, tüm şiirleriyle ilk kez bu çalışmayla okuyucu önüne çıkacaktır. Üsküdarlı Sâfî, XIX. Yüzyılın sonunda yaşamış bir şair olduğundan hazırladığımız metinde transkripsiyon işaretleri kullanılmamış ve okunuş günümüze uyarlanmıştır.