Sosyal bilgiler dersinde uygulanan çevre, sıfır atık ve geri dönüşüm etkinliklerine yönelik öğrenci deneyimlerinin incelenmesi: Fenomenolojik bir çalışma

Bu çalışma, 7. Sınıf Sosyal Bilgiler dersinde uygulanan çevre, sıfır atık ve geri dönüşüm etkinliklerine yönelik öğrenci deneyimlerini ve bu deneyimlerin öğrenciler tarafından nasıl anlamlandırıldığını ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden betimleyici fenomenolojik çalışma deseni kullanılmıştır. Betimleyici fenomenolojik araştırma deseni; bireylerin kendi bakış açılarına dayalı olarak deneyimlerinin yapısını ve özünü ortaya çıkarmayı hedefleyen bir araştırma desenidir. Çalışma, 2023-2024 eğitim öğretim yılında Yozgat İlinin bir ilçesinde Mimar Sinan Ortaokulu (rumuz) 7. Sınıflarında öğrenim gören 10' u kız, 5' i erkek olmak üzere toplam 15 öğrencinin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubunun belirlenmesinde amaçlı örnekleme çeşitlerinden ölçüt örnekleme kullanılmıştır. Çalışmada önceden belirlenmiş ölçütlere göre katılımcılar seçilmiştir. Çalışmada, Sosyal Bilgiler dersinde çevre, sıfır atık ve geri dönüşüm etkinlikleri uygulanmış ve bu etkinlikler sonucunda öğrencilerin deneyimlerine yükledikleri anlamı açığa çıkarmak amacıyla veriler toplanmıştır. Araştırma verileri, açık uçlu sorulardan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ve öğrencilerin çevre günlüklerini de içeren dokümanlar kullanılarak toplanmıştır. Görüşme sırasında katılımcıların verdikleri cevaplara bağlı olarak sonda soruları da sorulmuştur. Elde edilen verilerin analizi betimleyici fenomonolojik araştırma desenine uygun olarak yapılmış ve araştırma konusuna ilişkin katılımcıların deneyimlerinin özüne ve yapısına inilmeye çalışılmıştır. Veri analizi yapılırken betimleyici fenomenolojik araştırmanın 4 aşamalı veri analizi süreci kullanılmıştır. Bu aşamalar sırasıyla; 'parantezleme', 'fenomenolojik redüksiyon', 'imgesel çeşitleme' ve 'anlam ve özlerin sentezlenmesi' dir. Verilerin analizi sonucu, katılımcıların çevre, sıfır atık ve geri dönüşüm etkinliklerine ilişkin deneyimlerinin yapısını ve özünü oluşturan 6 bileşen tespit edilmiştir. Bu bileşenler; 7. Sınıf öğrencilerinin (1) çevre, sıfır atık ve geri dönüşüm konusunda bilinç, farkındalık ve sorumluluk kazanmaları (2) atıkları yerinde, yakından ve derinlemesine incelemeleri (3) bilişsel, duyuşsal ve davranışsal kazanımlar elde etmeleri (4) birlikte eğlenerek öğrenmeleri ve öğrenmeden keyif almaları (5) çevre, sıfır atık ve geri dönüşüm gezilerini ve etkinliklerini heyecan verici, şaşırtıcı ve ilgi çekici bulmaları (6) soyut kavramların somutlaşması ve bilginin kalıcı hale gelmesidir. Düzenlenen gezilerin ve etkinliklerin öğrencilerin çevresel farkındalık ve duyarlılığını artırdığı, çevre kirliliğinin nedenlerini ve çözümlerini daha iyi kavradıkları tespit edilmiştir. Öğrencilerin, atıkların geri dönüşüm süreçlerini yerinde görmeleri ve doğaya verilen zararları fark etmeleri çevre sorunlarına karşı farkındalık ve sorumluluk duygusu geliştirmelerini ve birçok bilişsel, duyuşsal ve davranışsal beceriler kazanmalarını sağlamıştır.

This study was aimed at revealing student experiences in environmental, zero waste and recycling activities carried out in 7th Grade Social Studies course and how these experiences were interpreted by the students. Descriptive phenomenological study design, one of the qualitative research designs, was used in the study. Descriptive phenomenological research design is a research design that aims to reveal the structure and essence of a phenomenon based on individuals' own experiences. The study was carried out with the participation of 15 students, 10 girls and 5 boys, studying at 7th grade level in a district of Yozgat Province in the 2023-2024 academic year. Criterion sampling, one of the purposeful sampling types, was used for selecting the study participants. Participants were selected according to predetermined criteria in the study. Environmental, zero waste and recycling activities were implemented in the study and data were collected in order to reveal the meaning that students attributed to their experiences. The research data were collected by using semi-structured interview technique consisting of open-ended questions and documents including students' environmental diaries. Probe questions were asked depending on the answers given by the participants during the interview. The analysis of the data was made in accordance with the descriptive phenomenological research design to get to the essence and structure of the participants' experiences related to the research topic. The 4-stage data analysis process of the descriptive phenomenological research was used during the data analysis. These stages were 'bracketing,' 'phenomenological reduction,' 'imaginative variation,' and 'synthesis of meaning and essence,' respectively. As a result of the data analysis, it was found that the essence and structure of students' experiences of the phenomenon of environmental, zero waste and recycling activities was composed of six components. These components: 7th grade students (1) gain consciousness, awareness and responsibility about environment, zero waste and recycling (2) examine waste on-site, closely and in depth (3) acquire cognitive, affective and behavioral gains (4) learn together by having fun and enjoying learning (5) find the environment, zero waste and recycling trips and related activities as exciting, surprisingand interesting (6) grasp abstract concepts more easily and gain knowledge that become permanent. The study results showed that environmental awareness and sensitivity increased in the students with the trips and activities and that the students understood the causes and solutions of environmental pollution. It was found that the students realized the damages given to nature by seeing the recycling processes of wastes on-site and gained important skills in becoming individuals who have heightened awareness of environmental issues.