Hadis Kaynaklarını Okuma Yöntemi ve Musanniflerin Dili

Hadîsler İslâm Dini’nin ikinci kaynağı ve Kur’ân’ın tefsiri olan Sünnet’in yazılı belgeleridir. Onların tahrif edilmeden sonraki nesillere intikali kadar, intikalinden sonra toplanıp derlenmesi, derlenen ve tasnif edilen bu belgelerin kitaplaşması da önemlidir. Şüphesiz her tasnif belli bir amaca yönelik, belli bir yöntemle ve belli bir ihtiyaca cevap vermek üzere yapılmıştır. Bütün hadîslerin sihhat ve güvenilirlik derecesi aynı olmadığı için amaç, yöntem ve ihtiyaçlar, hadîslerin seçiminde etkili olmuştur. Bu bağlamda kitaplar oluşturulurken kullanılan materyale musannif tarafından tevdi edilen işlevsel konum, hadîslerin sıhhat ve güvenilirliğinin derecesini tespit açısından son derece önemlidir. Hadîs kaynaklarının musanniflerini, muhtevâlarını, tasnif sistemlerini, tasnif amaçlarını, hangi ihtiyaca cevap vermek için tasnif edildiklerini bilmek elimizdeki materyali tanıma ve gerçek fonksiyonunu doğru tespit ve algılama açısından vazgeçilmezdir. Bu çalışma temel hadîs kaynaklarını biraz daha yakından tanıma amacıyla yapılmıştır. Tek tek ele aldığımızda ondokuz temel hadîs kaynağının muhtevâ, tasnif sistemi ve tasnif amacının tahlili yapılmıştır. Ancak bazı musanniflerin eserleri toplu olarak değerlendirilmiştir. Bunu da dikkate aldığımızda değerlendirilen eserlerin daha fazla olduğu görülecektir. Birinci el ve temel kaynak özelliği taşıyan eserler esas alınmıştır. Kaynak kullanımında bu kapsama giren eserler esas olduğu için ikinci el ve derleme eserlerin değerlendirilmesine yer verilmemiştir. Çünkü hadîslerin derleme eserlerden referans verilmesi bilimsel bir uygulama değildir. Derleme eserlerden aldığımız bir hadîsi birinci el temel kaynakta yerini görmemiz ve referansını oradan vermemiz gerekir. Kaynakların değerlendirilmesinin yanı sıra musanniflerin kullandıkları dili, eserlerine ne tür hadîsler aldıklarını belirtmeye çalıştık. Özellikle ale’lebvab telif edilen hadîs kaynaklarının hadîs merkezli değil, bâb merkezli okunması gerektiği ve bâb merkezli okumanın nasıl olması gerektiği konularına yer verdik. Dini tebliğ görevi ifa eden ve özellikle ilahiyat tahsili yapan öğrencilerimiz için yararlı olacağını umuyorum. Muvaffakiyet Allah’tandır. 31.01.2014 Prof. Dr. Cemal AĞIRMAN SİVAS