Sivas Valileri (1848-1878)
Abstract
Küçük bir beylikten bir dünya devleti meydana getirmeyi başaran Osmanlı
Devleti, yükselişini merkeziyetçilik anlayışı çerçevesinde şekillendirdiği idari
teşkilatına borçludur. Sağlam temellere oturttuğu merkez teşkilatının yanında güçlü bir
taşra idaresi de inşa etmiştir. Devletin zayıflamasına paralel olarak taşrada sıkıntılar baş
göstermiş, II. Mahmud döneminde modern yönetim ilkeleri ışığında idari sistem
düzenlemeye çalışılmış, taşra idareside bu değişikliklerden payına düşeni almıştır.
Önlemlerin yetersiz gelmesi ve sorunların devam etmesi üzerine özellikle XIX. yüzyılda
nizamname, yönetmelik ve talimatnameler ardı sıra yayınlanırken taşra teşkilatı yeniden
yapılanma sürecine girmiştir.
Bu çalışmamızda taşra idaresinin bel kemiği olan valilik kurumu ve kurumun
başında bulunan validen yola çıkılarak taşra idaresinin tarihsel süreçte geçirdiği
değişimler ele alınmak istenmiştir. Devletin kuruluşundan, taşrada merkeziyetçiliğin
zayıflamasıyla ortaya çıkan ve merkeziyetçiliği yeniden hâkim kılınmasını hedef alan
uygulamalara kadar valilik kurumu ve vali hakkında ayrıntılı incelemelerde
bulunulmuştur. Sivas örneği üzerinden vali atamaları, görev yerine gidiş süreleri,
çalışma biçimleri, sahip olduğu yetkiler, resmi ilişkileri, görevden alınma sebepleri
araştırmamızın ana konusunu oluşturmaktadır.
1848-1878 yılları arasında Sivas’ta görev yapan valilerden hareketle taşranın
yönetim sistemi açıklanmaya çalışılırken temel olarak Başbakanlık Osmanlı Arşivinde
bulunan tasnifler ve belgelerden faydalanılmıştır. Valinin atanma sürecinden başlayarak
şehirden ayrılmasına kadar geçirdiği tüm aşamalar analiz edilerek taşra idaresiyle ilgili
genel çıkarımlara ulaşılmıştır. Ottoman Empire, which succeeded in creating a world empire from a small
principality, owes its rise to its administrative organization structured with
understanding of centralisation. It founded strong provincial administration apart from
central organisation build on solid grounds. In parallel with weakening of the empire,
some troubles in the empire started to appear and administrative system was tried to put
in order in the light of modern administrative principals in Mahmud II and provincial
administration got its own share from these changes. On the occasion of inefficient
precautions and continuing troubles, while charters, regulations and instructions were
being published one by one, provincial administration entered into a process of
reorganisation.
In this search, it is targeted to discuss the changes of provincial administration
throughout the history on the basis of institution of governorate, backbone of provincial
administration, and the governor, chair of this institution. Detailed examinations were
made on institution of governorate and governor starting from foundation of the empire
until implementations arising with weakening of centralization in provincial
administration and aiming to make centralisation dominant. Through Sivas, governor
appointments, governors’ period of going to duty district, types of work, authorisation
that they had, their official relations, reasons why they were discharged compose the
main theme of our search.
Basically documents and dissections in Ottoman Archives of the Prime Ministry
were used while system of provincial administration was being clarified based on the
governors who had officiated during 1848-1878 in Sivas. General deductions were
made by analyzing all stages from assignment process to their departures from the city.