Yetişkin Bireylerin Üçüncü El Sigara Dumanına Yönelik Farkındalıkları ile Sağlık Okuryazarlığı Düzeyleri Arasındaki İlişki

Abstract

Araştırma yetişkin bireylerin üçüncü el sigara dumanına yönelik farkındalıkları ile sağlık okuryazarlığı düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılmıştır. Kesitsel ve tanımlayıcı tipte olan araştırmanın örneklemini, Türkiye’nin İç Anadolu Bölgesindeki bir il merkezinde yer alan 10 Aile Sağlığı Merkezine 20 Mart-20 Haziran 2023 tarihleri arasında herhangi bir nedenle başvuran, 18 yaş ve üzerinde olan 500 yetişkin birey oluşturmuştur. Veriler “Kişisel Bilgi Formu”, “Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği” ve “Üçüncü El Sigara Dumanı Hakkında Farkındalık Ölçeği” aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler SPSS 22.0 paket programı kullanılarak değerlendirilmiştir. Araştırmada yer alan yetişkinlerin yaş ortalamaları 38.16±12.2 yaş olup %55.6’sı kadın, %68.2’si evli, %41.4’ü ortaöğretim mezunu ve %73.4’ü çalışmaktadır. Yetişkinlerin %52.4’ünün sigara içtiği, %43.6’sının yanında sigara içilmesine izin verdiği, 80.4’ünün evinde sigara içildiği, %58.4’ünün sigara içme yasağı olan yerlerde sigara içilmesine tepki gösterdiği ve %52.0’sinin üçüncü el sigara dumanı kavramını bildiği belirlenmiştir. Yetişkinlerin Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği toplam puan ortalamalarının 32.27±6.77 ve Üçüncü El Sigara Dumanı Hakkında Farkındalık Ölçeği toplam puan ortalamalarının 34.31±7.7 olduğu; sağlık okuryazarlığı düzeylerinin sınırlı, üçüncü el sigara dumanı hakkında farkındalık düzeylerinin ise orta-yüksek düzey olduğu saptanmıştır. Yetişkinlerin sağlık okuryazarlığı düzeyleri ile üçüncü el sigara dumanı hakkında farkındalık düzeyleri arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki olduğu bulunmuştur (r=0,246, p=0,001). Araştırmada sosyoekonomik düzeyi yüksek olan, çalışan, sigara içmeyen, yanında ve evlerinde sigara içilmesine izin vermeyen, üçüncü el sigara dumanı kavramını bilen yetişkinlerin sağlık okuryazarlığı ve üçüncü el sigara dumanı hakkında farkındalık düzeylerinin daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Yapılan çalışmada yetişkinlerin sağlık okuryazarlığı düzeyleri arttıkça, üçüncü el sigara dumanı hakkında farkındalık düzeylerinin de arttığı ortaya çıkmıştır.