İcâzetnameler’de Zemahşerî', Öğrencileri ve Eserlerinin Râvîleri

Abstract

Biyografi araştırmalarının temel kaynaklarından bazılarını tezkireler, terâcim ve tabakat gibi klasik eserler oluşmaktadır. Bu eserler, telif eserler mahiyetinde oldukları için zaman içerisinde geniş bir alana yayılmış ve başka eserlere de kaynaklık etmişlerdir. Neticede “birincil kaynaklar” olarak adlandırılan bu eserlerin ihtiva ettikleri bilgiler, daha sonraki dönemlerde kaleme alınan “ikincil kaynaklar”ı oluşturmuşlardır. Bu klasik kaynakların dışında müellifler hakkında edinebileceğimiz bilgiler ise, nüshaların/eserlerin üzerinde kaydedilen icazetnameler, kıraât, semâ’ gibi kayıtlardan mümkün olmaktadır. İcâzetnâmeler başta olmak üzere diğer kayıtlar, birincil kaynaklar gibi derli toplu olmadıklarından dolayı, bulunduğu nüshalarda sınırlı kalmış, kapsadıkları bilgiler de nadiren birincil ve ikincil kaynaklara aktarılmıştır. Allâme-i Hârezm, Cârullah Zemahşerî’nin biyografi araştırmalarında da zikredilen bu hususlar geçerli olarak birincil kaynaklarda kaydedilmeyen birçok bilgi bu kayıtlardan bulunmuştur. Özellikle Zemahşerî’nin hoca-talebe ilişkisi, eserlerinin ravileri ve okunmasıyla ilgili gibi birçok bilgi kendisinden alınan icazetnamelerden tespit edilebilmektedir.