Kutb-i Nâyî Osman Dede’ye Göre İran Klasik Müziğinde “Heft Destgâh”

Mûsikî ilmi ve sanatı, tarih boyunca çeşitli etkenlerden dolayı sürekli değişimlerde olduğu gibi, İran klasik müziği de zamanla değişmiştir. İslâmiyet öncesi “râh” sisteminde uygulanan İran musikisi, İslâmiyet sonrası yerini “edvâr” ve “makam” sistemlerine vermiştir. Bu sistemler zamanla yine değişmiş ve günümüzde “destgâh” adı ile anılmaya başlamıştır. “Heft (yedi) Destgâh” sistemine geçiş sebepleri, tarihî süreci, kavramı ve neden yedi olduğu ile ilgili mûsikî risâlelerinde ve tarihî kaynaklarda her hangi bir net açıklamayla karşılanmamıştır. Çağımızdakı müzikologların ve araştırmacıların çalışmaları neticesinde de kesin bir açıklama yapılmamıştır. Destgâh ile ilgili araştırmamıza göre, en eski açıklama Kutb-i Nâyî Osman Dede’nin mûsikî konusunda yazdığı Farsça manzum Rabt-ı Tağyîrât-ı Mûsikî adlı eserinde bulunmaktadır. Osman Dede, İran’da uygulanan sistemden “Heftgâne” (yedili) tabiri ile söz ederek görüşünü aktarmıştır. Bu makalede İran mûsikîsi ve “destgâh” sistemi ile ilgili bilgiler verdikten sonra Osman Dede’nin hayatı, eserleri ve Rabt-ı Tağyîrât-ı Mûsikî‘sinde İran mûsikîsi ve “destgâh” sistemi ile ilgili yorumlarına yer verilmiş ve değerlendirilmiştir.