Muhasebe Meslek Mensuplarının Ve Akademisyenlerin Adli Muhasebe Mesleğine Bakış Açılarının Değerlendirilmesine İlişkin Bir Araştırma: Sivas Örneği

Abstract

Geçmişi eski ve orta çağa kadar uzanan muhasebe skandalları, sadece işletme ile ilişkili kişi ve kuruluşları değil, yaşandığı ülkelerin ekonomilerini ve finansal piyasalarını da olumsuz yönde etkilemektedir. Özellikle 20. ve 21. yüzyıllarda yaşanan ve dünya çapında geniş yankılar uyandıran muhasebe skandalları, küreselleşmenin de etkisiyle, farklı ülkelerdeki birçok şirketi az ya da çok etkisi altına almakta, tüm dünyada küresel çapta kalıcı izler bırakmakta, önemli finansal kayıplara neden olmaktadır. Muhasebe skandallarının temelinde muhasebe hileleri özellikle finansal raporlama hileleri yatmaktadır. Hukuki düzenlemeler ile yakından ilgili olan finansal raporlama hilelerinin niteliği, içinde bulunduğumuz yüzyılda gelişen teknolojiye bağlı olarak finansal sistemlerde yaşanan gelişmeler paralelinde ve küreselleşmenin de etkisiyle daha karmaşık bir hale gelmiştir. Bu durum, klasik muhasebe ve denetim mekanizmalarının ve mahkemelere intikal eden olaylarda hukukçuların başta finansal raporlama hileleri olmak üzere muhasebe hilelerinin tespit edilmesinde, önlenmesi ve caydırılmasında yetersiz kalmasına yol açmıştır. Dolayısı ile günümüzde, teknolojik gelişmeler paralelinde yeni bir boyut kazanan muhasebe hilelerinin ortaya çıkarabilmesi için, konuyu gerek muhasebe ve denetim gerekse hukuk açısından değerlendirebilecek uzman kişilere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaç, temel amacı adalet sistemine hizmet etmek olan adli bilimlerin bir alt disiplini olarak “Adli Muhasebe” kavramının ve adli muhasebe mesleğinin doğmasına neden olmuştur. Sadece rakamları değil, rakamların ötesini de irdeleyerek muhasebe hilelerini öngörmek temeline dayanan adli muhasebe mesleği, muhasebe teori ve uygulamaları yanı sıra denetim, hukuk, kriminoloji, psikoloji, grafoloji gibi daha birçok uzmanlık alanını bünyesinde bulunduran geniş kapsamlı bir meslektir. Hukuk ve muhasebe bilimleri arasında köprü görevi yaparak muhasebe hilelerinin tespit edilmesi ve önlenmesi açısından önemli bir araç olarak, gelişmiş ülkelerde yaygın uygulama alanı bulan adli muhasebe mesleği Türkiye’de yasal bir yapıya sahip olmadığı için duyulan ihtiyaca rağmen maalesef henüz tam anlamıyla uygulama alanı bulamamıştır. xviii Bu çalışma ile Amerika Birleşik Devletleri’nde, Kanada’da ve bazı Avrupa Birliği ülkelerinde muhasebe hilelerini ve dolayısı ile muhasebe skandallarını önlemede etkin bir araç olarak kullanılan adli muhasebe mesleğine muhasebe meslek mensuplarının ve akademisyenlerin bakış açılarının Sivas ili özelinde ortaya konması amaçlanmıştır. Çalışmada Sivas ilinde faaliyet gösteren muhasebe meslek mensupları ve Sivas Cumhuriyet Üniversitesi’nde muhasebe ve muhasebe denetimi dersleri veren akademisyenler ile yüz yüze görüşme yoluyla anket yapılmıştır. Anket verileri SPSS 23 paket programları ile analiz edilmiş olup, t Testi ve Tek Yönlü ANOVA, Games Howel ve TUKEY testleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, muhasebe ve denetim açısından adli muhasebe mesleğinin önemli bir yere sahip olduğu, muhasebe hilelerinin ve dolayısı ile muhasebe skandallarının önlemesinde adli muhasebe mesleğinin önemli bir rol üstlendiği ve Türkiye’de adli muhasebe mesleğine önemli düzeyde ihtiyaç olduğu şeklinde özetlenebilir. Bu çerçevede, hukuk, iktisat, maliye, işletme, muhasebe ile bankacılık ve finans dallarında eğitim veren fakültelerde gerek lisans gerekse lisansüstü (yüksek lisans ve doktora) düzeyinde adli muhasebe eğitimi verilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Öte yandan lisans mezunu olan muhasebe meslek mensuplarının yüksek lisans düzeyinde adli muhasebe eğitimlerini tamamladıktan sonra muhasebe meslek mensuplarının şu anda kullandıkları mevcut unvanlar dışında örneğin “adli muhasebeci” unvanı ile adli muhasebe mesleğini icra etmelerinin sağlanması muhasebe hilelerinin ve dolayısı ile muhasebe skandallarının önlemesinde önemli bir rol üstlenecektir. Bu çerçevede, adli muhasebe mesleğinin yasal bir yapıya kavuşturulması Türkiye açısından bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır.

Accounting scandals dating back to the old and middle ages have a negative impact not only on the individuals and organizations associated with the business but also on the economies and financial markets of the countries in which they are experienced. Accounting scandals, especially in the 20th and 21st centuries, which have a wide worldwide resonance effect, have affected many companies in different countries more or less with the effect of globalization, left permanent marks all over the world and caused significant financial losses. Accounting scandals are mainly based on financial frauds especially financial reporting tricks. The nature of the financial reporting tricks, which are closely related to the legal regulations, has become more complex due to the developments in the financial systems and the impact of globalization in the current century. This has led to classical accounting and auditing mechanisms and the inadequacy in the identification, prevention and deterrence of legal frauds, particularly in financial reporting frauds, in cases referred to the courtsTherefore, in order to reveal the accounting tricks that have gained a new dimension in parallel with technological developments, there is a need for experts who can evaluate the issue both in terms of accounting and auditing and in terms of law. This need led to the emergence of the concept of “Forensic Accounting” and forensic accounting profession as a sub-discipline of the forensic sciences whose main purpose was to serve the justice system. It is a comprehensive profession that incorporates many other fields of expertise such as auditing, law, criminology, psychology, and graphology, as well as forensic accounting profession based on predicting accounting tricks by examining not only figures but also beyond the numbers. As an important tool for the identification and prevention of accounting frauds as a bridge between law and accounting sciences, forensic accounting profession, which is widely used in developed countries, for lack of a legal structure in Turkey despite the need, unfortunately, have not yet found the exact meaning of the application. xx With this study, it is aimed to reveal the point of view of professional accountants and academicians in the province of Sivas, which is used as an effective tool in preventing accounting frauds and accounting scandals in the USA, Canada and some European Union countries. In this study, a survey was conducted by face-to-face interviews with academicians working in the province of Sivas and accounting and accounting auditing courses at Sivas Cumhuriyet University. The survey data were analyzed with SPSS 23 package programs and t Test and One Way ANOVA, Games Howel and TUKEY tests were used. The findings of the study can be summarized as in terms of accounting and auditing has an important place in the forensic accounting profession, the prevention of accounting fraud and thus the accounting scandals assumed an important role in the forensic accounting profession and there is need significantly to the forensic accounting profession in Turkey. In this context, it is concluded that for the faculties that provide education in law, economics, finance, business administration, accounting and banking and finance branches, it is necessary to provide forensic accounting education at both undergraduate and graduate level (master and doctorate). On the other hand, after completing the forensic accounting trainings at the graduate level, the professional accountants who are bachelor's degree graduates will have an important role in the prevention of accounting tricks and hence the accounting scandals by ensuring that the members of the accounting profession are performing “the forensic accounting profession” with the title of forensic accountant besides the current titles they are currently using. In this context, establishing a legal structure of the forensic accounting profession is emerging as a must for Turkey.