AHMET BAYTURSINULI’NIN TİL QURAL İSİMLİ GRAMERİNDEKİ ÇATI KONUSUNUN ÇAĞDAŞ KAZAK GRAMERLERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI
Citation
Balci, O. (2022). AHMET BAYTURSINULI’NIN TİL QURAL İSİMLİ GRAMERİNDEKİ ÇATI KONUSUNUN ÇAĞDAŞ KAZAK GRAMERLERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI . Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi , 0 (56) , 239-263 . DOI: 10.21563/sutad.1222269Abstract
Kazak edebiyatının en önemli simalarından biri olan Ahmet Baytursınulı
edebiyatçı kimliğinden ziyade âlim kimliğiyle tanınan bir şahsiyettir. Kazak
edebiyatını tanıtan ilk eseri yazmış, Arap alfabesini Kazak Türkçesi fonetiğine
uydurmuş, okullar için kitaplar yazmış ve Kazakçanın ilk grameri olan Til
Qural’ı kaleme almıştır. Baytursınulı’nın yazdığı Til Qural Kazak Türkçesi
dil bilgisi sahası için bir ilktir. O zamana kadar Nogay ve Rus gramer
kaidelerine göre yetişen Kazak gençlerinin, Kazakçanın kurallarını bilmesi
gerektiğini düşünen Baytursınulı bu eseri yazmıştır. Üç cilt olarak çıkan eser
bugüne kadar defalarca basılmış, çağdaş Kazak gramerlerine kaynaklık
etmiştir. Bugün çağdaş Kazak Türkçesi gramerlerinde Baytursınulı’nın bu
eserinde ürettiği terimler kullanılmaktadır. Baytursınulı, Til Qural’da
neredeyse bütün gramer konularına değinmiştir. Bu konulardan biri de çatı
meselesidir. Baytursınulı çatı terimini etis kelimesi karşılar ve geçişli, geçişsiz,
işteş, dönüşlü, oldurgan, ettirgen, edilgen, işteş-oldurgan, tekrarlanma ve
şiddetlenme olmak üzere toplam on çatıdan bahseder. Bu çatıları tanımlar ve
bu çatılara dair örnekler verir. Çağdaş Kazak Türkçesi gramerlerinde de çatı
meselesi ayrıntılı olarak işlenmiştir. Bu mesele işlenirken Til Qural’daki bazı
çatılar bu kategoriye dâhil edilmemiştir. Ancak Til Qural’da olmayan bazı
yeni terimler üzerinde durulmuş, konu daha ayrıntılı şekilde incelenmiştir.
Bu çalışmada Baytursınulı’nın Til Qural isimli gramerindeki çatı bahsi
çağdaş Kazak Türkçesi gramerleri ile karşılaştırılacak, benzer ve farklı yönler
gösterilmeye çalışılacaktır.
Source
Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları DergisiVolume
56Issue
56URI
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2844746https://hdl.handle.net/20.500.12418/13410