Online Motivasyonel Görüşmelerin Gebelerin Sigara Bırakma Davranışı Üzerine Etkisi: Randomize Kontrollü Çalışma

Abstract

Randomize kontrollü, deneysel tipte olan bu araştırma, Transteoretik Model’e dayalı online bireysel motivasyonel görüşmelerin gebelerde sigara bırakma davranışı üzerine etkisini incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın evrenini Sivas il merkezinde bulunan 23 Aile Sağlığı Merkezine (ASM) kayıtlı gebeler oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini 23 ASM’den küme örneklemesiyle seçilen 5 ASM’ye kayıtlı 16. gebelik haftasını doldurmamış, sigara kullanan ve araştırmaya katılmayı kabul eden 62 gebe (müdahale grubunda 31, kontrol grubunda 31 gebe olmak üzere) oluşturmuştur. Müdahale grubuna Transteoretik modele dayalı online motivasyonel görüşmeler uygulanmıştır. Araştırma verileri IBM SPSS V23 ile analiz edilmiştir. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistiksel yöntemlerin (sayı, yüzde, ortalama, standart sapma) yanı sıra t testi, Mann Whitney U testi, Tekrarlı Varyans Analizi, Friedman testi, Dunn testi, Wilcoxon testi, Pearson Ki-Kare testi, Bonferroni Düzeltmeli Z testi kullanıldı. Müdahale grubundaki gebelerin %58,1’i sigarayı bırakmıştır. Son izlemde Fagerström Nikotin Bağımlılık Testi puan ortalamaları açısından anlamlı farklılığın olduğu (p<0,01) ve müdahale grubunda Fagerström Nikotin Bağımlılık Testi puan ortalamalarındaki azalmanın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır. Son izlemde motivasyonel görüşme uygulanan müdahale grubundaki gebelerin Öz- Etkililik-Yeterlilik Ölçeği, Karar Verme Dengesi Ölçeği, Sigara Bırakma Başarısı Öngörü Ölçeği puanlarının kontrol grubuna göre daha yüksek bulunduğu ve bu farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır (p<0,001). Araştırma sonuçları gebelerde sigara bırakmada Transteoretik Model’e dayalı online motivasyonel görüşmelerin sigara bırakmada olumlu bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Son izlemde müdahale grubundaki gebelerin %9,6’sının düşünme aşamasında, %32,3’ünün hazırlık aşamasında, %58,1’inin harekete geçme aşamasında olduğu ve düşünmeme aşamasında hiçbir gebenin kalmadığı saptanmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda; çalışmamızın temel oluşturduğu Transteoretik Model’e dayalı online motivasyonel sigara bırakma programının bu konuda eğitim almış halk sağlığı hemşireleri tarafından zaman, mekân ve mesafe kısıtlaması olmaksızın doğum sonrası ve emzirme dönemi de dahil olmak üzere daha büyük örneklemde uygulanması, antenatal izlemlerde ASM’ye başvuran tüm gebelerin sigara içme durumlarının detaylı sorgulanması ve kaydedilmesi, elde edilen sonuçlar doğrultusunda birinci basamak sağlık hizmeti ekibi üyeleri olan halk sağlığı hemşirelerinin ve ebelerin antenatal bakımının geliştirilmesi önerilmiştir.